Główne wskaźniki

1 Sprawozdanie z działalności

1.1 Cel sprawozdania z działalności EBC

Sprawozdanie z działalności^[1] stanowi integralną część rocznego raportu finansowego EBC i przedstawia odbiorcom szerszy kontekst sprawozdania finansowego^[2]. Z uwagi na to, że działania i operacje EBC mają służyć realizacji celów jego polityki, sytuację i wyniki finansowe EBC należy rozpatrywać w powiązaniu z odpowiednimi działaniami w zakresie tej polityki.

W związku z tym sprawozdanie z działalności przedstawia główne zadania i działania EBC oraz ich wpływ na jego sprawozdanie finansowe. Poza tym zawiera analizę najważniejszych zmian w bilansie oraz rachunku zysków i strat, które zaszły w ciągu roku, a także informacje o kapitale własnym netto EBC. Zawiera również opis ryzyk występujących w otoczeniu, w którym działa EBC – informacje o konkretnych ryzykach, na jakie jest on narażony, oraz o zasadach zarządzania ryzykiem stosowanych w celu ich ograniczenia.

1.2 Główne zadania i działania

Europejski Bank Centralny wraz z bankami centralnymi państw członkowskich UE ze strefy euro tworzą Eurosystem^[3]. Podstawowym celem Eurosystemu jest utrzymanie stabilności cen. Zadania EBC są określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej^[4] oraz w Statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (Statut ESBC)^[5] (rysunek 1). Działania EBC są ukierunkowane na wypełnianie jego mandatu, nie zaś – na osiąganie zysku.

Rysunek 1

Główne zadania EBC

Operacje polityki pieniężnej Eurosystemu są ujmowane w sprawozdaniach finansowych EBC i krajowych banków centralnych ze strefy euro, zgodnie z zasadą zdecentralizowanej realizacji polityki pieniężnej w Eurosystemie. Tabela 1 przedstawia główne operacje i funkcje realizowane przez EBC w ramach jego mandatu oraz ich wpływ na sprawozdanie finansowe.

1.3 Sytuacja finansowa

1.3.1 Bilans

W latach 2019−2022 suma bilansowa EBC znacznie wzrosła, głównie z powodu bezwarunkowych zakupów papierów wartościowych prowadzonych przez EBC w ramach realizacji polityki pieniężnej Eurosystemu (wykres 1). W szczególności duży wzrost sumy bilansowej w 2020 i 2021 wynikał przede wszystkim z zakupów netto papierów wartościowych w ramach programu skupu aktywów (APP)^[6] oraz uruchomienia w marcu 2020 nadzwyczajnego programu zakupów w czasie pandemii (PEPP)^[7]. Zakupy netto papierów wartościowych w ramach programu PEPP wygaszono z końcem marca 2022, a w ramach programu APP – 1 lipca 2022, co przełożyło się na bardziej umiarkowany wzrost sumy bilansowej EBC w 2022.

Wykres 1

Główne pozycje bilansu EBC

(mld EUR)

W 2023 suma bilansowa EBC obniżyła się o 24,4 mld EUR, do 674,5 mld EUR. Głównym powodem było stopniowe zmniejszanie się portfela APP wynikające z tego, że od marca do czerwca 2023 reinwestycja spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych z tego portfela była jedynie częściowa, a od lipca 2023 całkowicie jej zaprzestano.

Na koniec 2023 papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej nominowane w euro stanowiły 63% sumy bilansowej EBC. W tej pozycji EBC wykazuje papiery nabyte w ramach programu dotyczącego rynków papierów wartościowych (SMP) oraz programów CBPP3, ABSPP, PSPP i PEPP. Papiery wartościowe zakupione w ramach tych programów wycenia się według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości.

Na podstawie odpowiednich decyzji Rady Prezesów Eurosystem w dalszym ciągu reinwestował w całości spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach programu PEPP przez cały rok, zaś w ramach programu APP – do końca lutego 2023. Od początku marca do końca czerwca 2023 Eurosystem reinwestował spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach programu APP jedynie częściowo, zaś od lipca 2023 zaprzestał reinwestycji. W wyniku tych decyzji portfel papierów wartościowych utrzymywanych przez EBC na potrzeby polityki pieniężnej zmniejszył się o 31,9 mld EUR, do 425,3 mld EUR (wykres 2), przy czym zasoby aktywów programów PSPP, ABSPP i CBPP3 w ramach programu APP zmalały – odpowiednio – o 18,0 mld EUR, 9,5 mld EUR i 1,6 mld EUR, wskutek wykupu. Portfel PEPP zmniejszył się o 2,6 mld EUR, głównie przez efekt netto amortyzacji premii i odpisu dyskonta^[8] od papierów wartościowych utrzymywanych w tym portfelu.

W pierwszym półroczu 2024 Rada Prezesów zamierza^[9] nadal w całości reinwestować spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach programu PEPP. Następnie zamierza w drugim półroczu zmniejszać portfel PEPP na poziomie Eurosystemu średnio o 7,5 mld EUR miesięcznie i zaprzestać reinwestycji z końcem 2024. Przy reinwestowaniu spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych z portfela PEPP Rada Prezesów nadal będzie stosować elastyczne podejście, by przeciwdziałać związanym z pandemią zagrożeniom dla mechanizmu transmisji polityki pieniężnej.

Wykres 2

Papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej

(mld EUR)

Struktura zapadalności papierów wartościowych utrzymywanych przez EBC na potrzeby polityki pieniężnej w ramach aktywnych programów, czyli APP i PEPP, była na koniec 2023 zróżnicowana^[10] (wykres 3).

Wykres 3

Struktura zapadalności papierów wartościowych w portfelach APP i PEPP

W 2023 łączna równowartość w euro dewizowych aktywów rezerwowych EBC, które obejmują złoto, specjalne prawa ciągnienia, dolary amerykańskie, jeny i renminbi, wzrosła o 3,3 mld EUR, do 87,7 mld EUR.

Równowartość w euro zasobu złota i należności w złocie w 2023 zwiększyła się o 2,7 mld EUR, do 30,4 mld EUR (wykres 4), co wynikało głównie ze wzrostu ceny rynkowej złota wyrażonej w euro. Ten wzrost doprowadził także do zwiększenia się salda różnic z wyceny o taką samą kwotę (zob. punkt 1.3.2 „Kapitał własny netto”). Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację ze skutkiem od 1 stycznia 2023, Hrvatska narodna banka przekazał do EBC złoto o wartości 96 mln EUR.

Wykres 4

Zasoby i cena złota

(skala lewa: mld EUR, skala prawa: EUR za uncję złota)

Zasoby walut obcych w posiadaniu EBC^[11], obejmujące dolary amerykańskie, jeny i renminbi, zwiększyły się w przeliczeniu na euro o 0,2 mld EUR, do 55,2 mld EUR (wykres 5), głównie z powodu przychodów osiągniętych w ciągu roku, zwłaszcza z portfela dolarowego. Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację ze skutkiem od 1 stycznia 2023, Hrvatska narodna banka przekazał do EBC dewizowe aktywa rezerwowe nominowane w dolarach amerykańskich o wartości 544 mln EUR. Wzrost całkowitej wartości zasobu walut obcych został częściowo skompensowany, głównie przez deprecjację dolara amerykańskiego i jena względem euro.

Wykres 5

Zasoby walut obcych

(mld EUR)

Głównym składnikiem zasobów walut obcych w posiadaniu EBC są dolary amerykańskie – na koniec 2023 stanowiły 81% tych zasobów.

Przy zarządzaniu inwestycjami walutowymi EBC stosuje trzyetapowy proces. Najpierw zarządzający ryzykiem wyznaczają strategiczny portfel benchmarkowy, który jest zatwierdzany przez Radę Prezesów. Następnie zarządzający portfelami wyznaczają taktyczny portfel benchmarkowy, który jest zatwierdzany przez Zarząd. Na koniec krajowe banki centralne na bieżąco prowadzą – w trybie zdecentralizowanym – operacje inwestycyjne.

Zasoby walutowe EBC są inwestowane głównie w papiery wartościowe i depozyty na rynku pieniężnym lub przechowywane na rachunkach bieżących (wykres 6). Papiery wartościowe w tym portfelu wycenia się według cen rynkowych na koniec roku.

Wykres 6

Struktura inwestycji walutowych

(mld EUR)

Zasoby walutowe EBC służą do finansowania potencjalnych interwencji na rynkach walutowych. Z tego względu przy zarządzaniu tymi zasobami uwzględnia się trzy cele, jakimi są (według ważności) płynność, bezpieczeństwo i rentowność. Dlatego ten portfel obejmuje głównie papiery wartościowe o krótkich terminach zapadalności (wykres 7).

Wykres 7

Struktura zapadalności papierów wartościowych nominowanych w walutach obcych

Wartość portfela funduszy własnych wzrosła o 1,0 mld EUR, do 22,1 mld EUR (wykres 8), głównie w wyniku a) reinwestycji przychodów odsetkowych z tego portfela i b) wzrostu wartości rynkowej papierów wartościowych w euro utrzymywanych w tym portfelu, wskutek spadku rentowności obligacji ze strefy euro na koniec roku (wykres 17).

W skład tego portfela wchodzą głównie papiery wartościowe nominowane w euro, które są wyceniane według cen rynkowych na koniec roku. W 2023 ten portfel w 77% składał się z rządowych papierów dłużnych.

Udział zielonych inwestycji w portfelu funduszy własnych nadal rósł, z 13% na koniec 2022 do 20% na koniec 2023. W nadchodzących latach EBC planuje dalsze zwiększanie tego udziału^[12]. Od 2021 uzupełnieniem zakupów zielonych obligacji na rynkach wtórnych są inwestycje w fundusz inwestycyjny zielonych obligacji nominowanych w euro uruchomiony dla banków centralnych przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych w styczniu 2021.

Wykres 8

Portfel funduszy własnych EBC

(mld EUR)

Portfel funduszy własnych EBC składa się w większości z zainwestowanych środków obejmujących jego opłacony kapitał oraz kwoty odłożone w ogólnym funduszu rezerwowym i rezerwie na ryzyka finansowe. Ma na celu zapewnienie dochodu na sfinansowanie kosztów operacyjnych EBC niezwiązanych z realizacją zadań nadzorczych^[13]. Jest inwestowany w aktywa nominowane w euro, w ramach limitów wynikających z zasad kontroli ryzyka. Dlatego struktura zapadalności jest dla tego portfela bardziej zróżnicowana (wykres 9) niż dla portfela rezerw dewizowych.

Wykres 9

Struktura zapadalności papierów wartościowych w portfelu funduszy własnych EBC

Łączna wartość banknotów euro w obiegu na koniec 2023 wyniosła 1567,7 mld EUR, czyli niemal tyle samo co na koniec 2022. EBC ma 8‑procentowy udział w łącznej wartości banknotów euro w obiegu. Wartość tego udziału na koniec roku wyniosła 125,4 mld EUR. Ponieważ sam EBC nie emituje banknotów, wykazuje należności w ramach Eurosystemu od krajowych banków centralnych ze strefy euro w kwocie odpowiadającej jego udziałowi w wartości banknotów w obiegu.

Wykazywane przez EBC zobowiązania w ramach Eurosystemu – obejmujące głównie salda krajowych banków centralnych ze strefy euro wobec EBC w TARGET oraz zobowiązania EBC z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych przekazanych przez krajowe banki centralne ze strefy euro z chwilą wejścia do Eurosystemu – w 2023 zwiększyły się o 89,6 mld EUR, do 445,0 mld EUR.

Zobowiązania w ramach Eurosystemu kształtują się głównie pod wpływem poziomu zobowiązania netto w TARGET. Do zmian tego poziomu w latach 2019−2023 przyczyniały się głównie zakupy i wykupy papierów wartościowych na potrzeby polityki pieniężnej, rozliczane przez rachunki w TARGET, oraz zmiany wysokości zobowiązań wobec rezydentów i nierezydentów strefy euro w euro (wykres 10). W 2023 wpływy pieniężne z tytułu wykupu papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej były niższe niż wypływy środków w związku ze spadkiem poziomu zobowiązań wobec rezydentów i nierezydentów strefy euro w euro, w wyniku czego zobowiązanie netto w TARGET ogółem wzrosło.

Wykres 10

Salda w ramach Eurosystemu w TARGET, zobowiązania wobec rezydentów i nierezydentów strefy euro w euro oraz papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej

(mld EUR)

W 2023 pozostałe zobowiązania EBC zmniejszyły się o 107,7 mld EUR, do 58,0 mld EUR, co wynikało z obniżenia się poziomu zobowiązań wobec rezydentów i nierezydentów strefy euro w euro. W szczególności nastąpił spadek a) wysokości depozytów przyjętych przez EBC w roli agenta skarbowego^[14], b) sald zewnętrznych systemów spoza strefy euro przyłączonych do TARGET przez komponent TARGET‑ECB oraz c) kwoty środków pieniężnych otrzymanych jako zabezpieczenie pożyczek papierów wartościowych z programu PSPP i programu PEPP dla sektora publicznego.

1.3.2 Kapitał własny netto

Na kapitał własny netto EBC składają się jego kapitał, kwoty utrzymywane w rezerwie na ryzyka finansowe i ogólnym funduszu rezerwowym, różnice z wyceny^[15], skumulowane straty z poprzednich lat i zysk/strata za rok obrotowy^[16].

Na koniec 2023 kapitał własny netto EBC wynosił łącznie 44,5 mld EUR (wykres 11), czyli był o 7,0 mld EUR niższy niż na koniec 2022 z powodu strat poniesionych w 2023. Na pokrycie części tych strat wykorzystano całość środków z rezerwy na ryzyka finansowe, wskutek czego strata za rok obrotowy zmniejszyła się do 1,3 mld EUR. Obniżenie się kwoty kapitału własnego netto EBC wynikające ze strat poniesionych w 2023 zostało częściowo skompensowane przez a) zwiększenie się salda różnic z wyceny, głównie wskutek wzrostu ceny rynkowej złota wyrażonej w euro w 2023, oraz b) spłatę udziału w opłaconym kapitale oraz przekazanie dopłat do kont różnic z wyceny i rezerwy na ryzyka finansowe przez Hrvatska narodna banka w następstwie wprowadzenia przez Chorwację wspólnej waluty ze skutkiem od 1 stycznia 2023.

Wykres 11

Kapitał własny netto EBC

(mld EUR)

Zmiany w kapitale własnym netto EBC, jakie zaszły w ciągu roku, przedstawiono w tabeli 2.

Niezrealizowane zyski z tytułu złota i walut obcych oraz niezrealizowane zyski z tytułu papierów wartościowych podlegających aktualizacji wyceny nie są wykazywane jako przychód w rachunku zysków i strat, tylko ujmowane bezpośrednio w bilansie EBC po stronie pasywów na koncie różnic z wyceny. Salda tych różnic mogą zostać wykorzystane do amortyzacji wpływu ewentualnych niekorzystnych zmian cen lub kursów walutowych w przyszłości, wzmacniają zatem odporność EBC na związane z tym ryzyka. W 2023 różnice z wyceny złota, walut obcych i papierów wartościowych zwiększyły się o 0,7 mld EUR, do 36,9 mld EUR, głównie na skutek wyższych różnic z wyceny złota spowodowanych wzrostem jego ceny rynkowej wyrażonej w euro. Różnice z wyceny walut obcych zmniejszyły się, przede wszystkim w wyniku deprecjacji dolara amerykańskiego i jena względem euro (wykres 12).

Wykres 12

Kursy głównych walut i cena złota w latach 2019−2023

(zmiany procentowe wobec 2019; dane na koniec roku)

EBC może tworzyć rezerwę na ryzyka finansowe, na które jest narażony (zob. punkt 1.4.1 „Ryzyka finansowe”). Ma ona być wykorzystywana w zakresie uznanym przez Radę Prezesów za niezbędny, by zrównoważyć straty powstałe wskutek ekspozycji na te ryzyka. Poziom rezerwy weryfikuje się co roku z uwzględnieniem różnych czynników, w tym wielkości zasobu aktywów obciążonych ryzykiem, wyników przewidywanych na nadchodzący rok i oceny ryzyka. Wysokość rezerwy na ryzyka finansowe łącznie z kwotą ogólnego funduszu rezerwowego EBC nie może przekroczyć wartości kapitału opłaconego przez krajowe banki centralne ze strefy euro. Na koniec 2022 rezerwa wynosiła 6566 mln EUR. W związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację rezerwa powiększyła się o 53 mln EUR wpłacone przez Hrvatska narodna banka ze skutkiem od 1 stycznia 2023, w wyniku czego wysokość rezerwy wyniosła 6620 mln EUR. Na koniec 2023, w następstwie corocznej weryfikacji, Rada Prezesów postanowiła uwolnić wszystkie środki z tej rezerwy, by częściowo skompensować straty poniesione w 2023. Rada Prezesów może w ramach corocznej weryfikacji podjąć decyzję o zasileniu rezerwy na ryzyka finansowe, gdy EBC zacznie ponownie osiągać zysk.

Strata EBC za rok obrotowy – po uwolnieniu środków z rezerwy na ryzyka finansowe – wyniosła 1,3 mld EUR (zob. punkt 1.3.3 „Rachunek zysków i strat”). Rada Prezesów postanowiła przenieść tę stratę w bilansie EBC na kolejne okresy w celu skompensowania jej przyszłymi zyskami.

1.3.3 Rachunek zysków i strat

Wynik EBC od 2019 stopniowo się obniżał (wykres 13). W 2020 i 2021 główną przyczyną był spadek przychodów z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych i papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej. W 2022 i 2023 obniżenie się wyniku EBC było spowodowane przede wszystkim zmaterializowaniem się ryzyka stopy procentowej. Wzrost stóp procentowych w strefie euro doprowadził do natychmiastowego zwiększenia się kosztów odsetkowych ponoszonych przez EBC z tytułu zobowiązania netto w TARGET, natomiast przychód z aktywów EBC nie rósł w takim samym stopniu ani tempie (zob. punkt 1.4.1 „Ryzyka finansowe”).

Strata EBC za 2023, która wystąpiła po długim okresie wysokich zysków, wynika z roli i niezbędnych działań Eurosystemu na rzecz realizacji jego głównego zadania, czyli utrzymywania stabilności cen, i nie ma wpływu na zdolność Eurosystemu do prowadzenia skutecznej polityki pieniężnej. W poprzednich latach suma bilansowa EBC mocno rosła, przede wszystkim z powodu zakupu papierów wartościowych w ramach programów skupu aktywów. Po stronie aktywów większość papierów wartościowych utrzymywanych obecnie na potrzeby polityki pieniężnej nabyto w okresie niskich stóp procentowych, a papiery te mają długi termin zapadalności i stały kupon. Będą dalej generować stosunkowo niski przychód odsetkowy, na który nie będzie natychmiastowo wpływać zmiana podstawowych stóp procentowych EBC. Jednocześnie rozliczenia gotówkowe tych zakupów w TARGET doprowadziły do wzrostu zobowiązania netto EBC w tym systemie, oprocentowanego według stopy podstawowych operacji refinansujących. W celu przeciwdziałania inflacji w strefie euro w 2022 zaczęto podnosić tę stopę, co przełożyło się na natychmiastowy wzrost kosztów odsetkowych ponoszonych przez EBC.

W wyniku zmaterializowania się ryzyka stopy procentowej EBC przez następne kilka lat prawdopodobnie będzie ponosić dalsze straty, po czym ponownie zacznie w sposób ciągły osiągać zyski. Występowanie i skala tych strat są niepewne i będą w dużej mierze zależeć od kształtowania się w przyszłości podstawowych stóp procentowych EBC oraz wielkości i struktury jego bilansu. Niemniej kapitał EBC i wysokie salda różnic z wyceny, które na koniec 2023 wynosiły łącznie 45,8 mld EUR (zob. punkt 1.3.2 „Kapitał własny netto”), świadczą o jego dobrej kondycji finansowej. Tak czy inaczej EBC – niezależnie od wszelkich strat – może skutecznie działać i realizować swoje główne zadanie, jakim jest utrzymywanie stabilności cen.

Wykres 13

Główne pozycje rachunku zysków i strat EBC

(mln EUR)

W 2023 Europejski Bank Centralny wykorzystał całą kwotę przeniesioną do rezerwy na ryzyka finansowe, czyli 6620 mln EUR, by częściowo pokryć straty poniesione w ciągu roku. Po uwolnieniu środków z rezerwy strata EBC wyniosła 1266 mln EUR (2022: zero). Spowodowały ją przede wszystkim wysokie koszty netto z tytułu odsetek (wykres 14).

Wykres 14

Czynniki kształtujące wynik EBC w 2022 i 2023

(mln EUR)

Koszty netto z tytułu odsetek w 2023 wyniosły 7193 mln EUR, wobec przychodów netto z tytułu odsetek w kwocie 900 mln EUR w 2022 (wykres 15). Było to spowodowane głównie kosztami odsetkowymi wynikającymi z zobowiązania netto EBC w TARGET. Do obniżenia się wyniku z tytułu odsetek przyczyniły się również pozostałe koszty netto z tytułu odsetek oraz koszty z tytułu odsetek od wierzytelności krajowych banków centralnych ze strefy euro z tytułu przekazanych do EBC rezerw dewizowych. Te koszty zostały po części skompensowane przez wyższe przychody odsetkowe wynikające z a) należności EBC z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie, b) papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej i c) dewizowych aktywów rezerwowych.

Wykres 15

Przychody/(koszty) netto z tytułu odsetek

(mln EUR)

W 2023 przychody netto z tytułu odsetek od papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej wzrosły o 1933 mln EUR, do 3467 mln EUR (wykres 16), z powodu wyższych przychodów netto z tytułu odsetek od portfela APP (papierów wartościowych utrzymywanych w ramach programów CBPP3, ABSPP i PSPP) oraz portfela PEPP. Przychody netto z tytułu odsetek od portfela APP w 2023 zwiększyły się o 1247 mln EUR, do 2818 mln EUR, zaś portfel PEPP wygenerował w 2023 przychody netto z tytułu odsetek w kwocie 600 mln EUR, wobec kosztów netto z tytułu odsetek w wysokości 103 mln EUR w poprzednim roku. Te zmiany wynikały przede wszystkim ze znacznego wzrostu stóp procentowych i rentowności obligacji w strefie euro począwszy od 2022 (wykres 17). Ten wzrost a) umożliwił reinwestycje w ramach programów APP i PEPP w papiery wartościowe o rentowności wyższej od historycznej rentowności tych portfeli oraz b) miał pozytywny wpływ na kupony z tytułu papierów wartościowych ze zmiennym oprocentowaniem (utrzymywanych głównie w ramach programu ABSPP). Do wzrostu tej pozycji przyczyniła się także niższa amortyzacja premii, zwłaszcza od nabytych w przeszłości papierów sektora publicznego. Przychody netto z tytułu odsetek od portfela SMP spadły o 16 mln EUR, do 49 mln EUR, z powodu zmniejszenia się tego portfela wskutek upływu terminu zapadalności papierów.

Wykres 16

Przychody/(koszty) netto z tytułu odsetek od papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej

(mln EUR)

Wykres 17

Rentowności 7‑letnich obligacji skarbowych w strefie euro

(w proc. rocznie; dane na koniec miesiąca)

Przychody netto z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych wzrosły o 1583 mln EUR, do 2382 mln EUR, przede wszystkim wskutek wyższych przychodów z tytułu odsetek od papierów wartościowych nominowanych w dolarach amerykańskich. Średnie odsetki od portfela dolarowego EBC wzrosły w 2023 w porównaniu z poprzednim rokiem z powodu a) sprzedaży i wykupu obligacji o niższej rentowności zakupionych w przeszłości oraz b) zakupów papierów wartościowych o wyższej rentowności w następstwie wzrostu rentowności obligacji nominowanych w dolarach amerykańskich, który rozpoczął się pod koniec 2021 (wykres 18).

Wykres 18

Rentowności 2‑letnich obligacji skarbowych w Stanach Zjednoczonych, Japonii i Chinach

(w proc. rocznie; dane na koniec miesiąca)

W 2023 przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro na rzecz EBC wzrosły o 4081 mln EUR, do 4817 mln EUR, a koszty z tytułu odsetek od wierzytelności krajowych banków centralnych z tytułu przekazanych rezerw dewizowych – o 1133 mln EUR, do 1335 mln EUR. Te zmiany były skutkiem podwyżek stopy podstawowych operacji refinansujących, stosowanej do obliczania odsetek od tych sald. Na koniec 2023 wynosiła ona 4,5%, przy czym jej średnioroczna wartość wzrosła z 0,6% w 2022 do 3,8% w 2023.

Koszty netto z tytułu odsetek od sald w TARGET jako należności/zobowiązań krajowych banków centralnych w 2023 wzrosły o 12 161 mln EUR, do 14 236 mln EUR. Ten wzrost wynikał głównie z wyższej średniej stopy podstawowych operacji refinansujących w 2023, według której oprocentowane są salda EBC w ramach Eurosystemu w TARGET.

Pozostałe koszty netto z tytułu odsetek w 2023 wyniosły 2288 mln EUR, wobec pozostałych przychodów netto z tytułu odsetek w wysokości 108 mln EUR w poprzednim roku. Ta zmiana wynikała głównie z oprocentowania depozytów przyjętych przez EBC w roli agenta skarbowego, a także oprocentowania sald systemów zewnętrznych ze strefy euro. W drugim półroczu 2022, gdy odnośne oprocentowanie wzrosło powyżej zera, EBC zaczął wypłacać odsetki od tych pozycji. W 2023 to oprocentowanie i średnie salda tych pozycji jeszcze się zwiększyły, co doprowadziło do wzrostu kosztów z tytułu odsetek. Te koszty zostały częściowo skompensowane przez wyższe przychody z tytułu odsetek od portfela funduszy własnych w następstwie wzrostu rentowności w strefie euro (wykres 17).

Zrealizowane straty netto z tytułu operacji finansowych spadły w 2023 o 4 mln EUR, do 106 mln EUR (wykres 19). Te straty wynikały głównie z a) niewypłaconych premii od papierów wartościowych utrzymywanych w portfelu ABSPP, które spłacono przed terminem zapadalności, oraz b) zrealizowanych strat cenowych netto ze sprzedaży papierów wartościowych nominowanych w dolarach amerykańskich w drugim półroczu 2023 (wykres 20), na których wartość rynkową niekorzystnie wpłynął wzrost rentowności obligacji dolarowych w tym okresie (wykres 18).

Wykres 19

Zrealizowane zyski/straty z operacji finansowych

(mln EUR)

Wykres 20

Zrealizowane zyski/straty z operacji finansowych w 2022 i 2023 w ujęciu kwartalnym

(mln EUR)

Niezrealizowane straty z tytułu różnic z wyceny są ujmowane w formie odpisów aktualizujących na koniec roku w rachunku zysków i strat EBC. W 2023 te odpisy wynosiły 38 mln EUR i wynikały głównie z niezrealizowanych strat cenowych na różnych papierach wartościowych z portfela dolarowego i portfela funduszy własnych. W 2022 te straty były dużo wyższe – wyniosły 1840 mln EUR (wykres 21) – co wynikało ze znacznego wzrostu rentowności, który spowodował mocny spadek wartości rynkowej większości papierów wartościowych utrzymywanych w portfelu funduszy własnych i portfelu dolarowym na koniec 2022.

Wykres 21

Odpisy aktualizujące wartość aktywów i pozycji finansowych

(mln EUR)

Łączne koszty operacyjne EBC, w tym amortyzacja i koszty usług produkcji banknotów, wzrosły o 48 mln EUR, do 1272 mln EUR (wykres 22). Ich wzrost w porównaniu z 2022 był spowodowany głównie wyższymi kosztami osobowymi wynikającymi ze zwiększenia się w 2023 przeciętnego zatrudnienia, zwłaszcza w nadzorze bankowym, oraz waloryzacji wynagrodzeń. Ten wzrost został częściowo skompensowany przez niższe koszty z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia, wynikające głównie ze spadku kosztów bieżącego zatrudnienia w rocznej wycenie aktuarialnej. Koszty administracyjne wzrosły, głównie z powodu wyższych kosztów konsultantów zewnętrznych i powrotu do pełnej aktywności po pandemii, zwłaszcza w nadzorze bankowym, a także pod wpływem inflacji.

Koszty związane z nadzorem bankowym są w całości pokrywane z opłat pobieranych od nadzorowanych podmiotów. Przychód z tytułu opłat nadzorczych za 2023, ustalony na podstawie kosztów faktycznie poniesionych przez EBC w związku z wykonywaniem zadań nadzorczych, wyniósł 654 mln EUR^[17].

Wykres 22

Koszty operacyjne i przychód z opłat nadzorczych

(mln EUR)

1.4 Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem, stanowiące jeden z najważniejszych elementów działalności EBC, odbywa się jako ciągły proces a) identyfikacji i oceny ryzyka, b) weryfikacji strategii i zasad dotyczących ryzyka, c) realizacji działań ograniczających ryzyko oraz d) monitorowania i wykazywania ryzyka. We wszystkich tych działaniach stosuje się skuteczne metody, procedury i systemy.

Rysunek 2

Cykl zarządzania ryzykiem

Poniżej przedstawiono występujące ryzyka, ich źródła oraz obowiązujące zasady kontroli ryzyka.

1.4.1 Ryzyka finansowe

Zarząd przedstawia zasady i procedury zapewniające odpowiednią ochronę przed ryzykami finansowymi, na jakie jest narażony EBC. Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem, w którego skład wchodzą eksperci z banków centralnych należących do Eurosystemu, uczestniczy w monitorowaniu, pomiarze i zgłaszaniu ryzyk finansowych związanych z bilansem Eurosystemu, a także opracowuje i weryfikuje odnośne metody i zasady. W ten sposób pomaga organom decyzyjnym zapewnić Eurosystemowi odpowiedni stopień ochrony.

Ryzyka finansowe wynikają z operacji EBC i związanych z nimi ekspozycji. Zasady kontroli i limity stosowane przez EBC do zarządzania swoim profilem ryzyka są różne w zależności od rodzaju operacji i odzwierciedlają cele strategiczne lub inwestycyjne poszczególnych portfeli oraz parametry ryzyka aktywów bazowych.

Do monitorowania i oceny ryzyka EBC stosuje różne techniki szacowania opracowane przez swoich ekspertów. Opierają się one na symulacji łącznego ryzyka rynkowego i kredytowego. Główne koncepcje, techniki i założenia modelowania, na podstawie których opracowano miary ryzyka, są oparte na standardach branżowych i dostępnych danych rynkowych. Ryzyko kwantyfikuje się zwykle jako oczekiwany niedobór (expected shortfall, ES)^[18], szacowany przy 99‑procentowym poziomie ufności na okres jednego roku. Do obliczania ryzyka stosuje się dwa podejścia: a) podejście księgowe, w ramach którego przy obliczaniu szacowanego ryzyka zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości różnice z wyceny uznaje się za bufor, oraz b) podejście finansowe, w ramach którego różnice z wyceny nie są przy obliczaniu ryzyka traktowane jako bufor. EBC oblicza również inne miary ryzyka przy różnych poziomach ufności, przeprowadza analizy wrażliwości i scenariuszy warunków skrajnych oraz ocenia długoterminowe projekcje ekspozycji i przychodów, by stale mieć wszechstronny obraz sytuacji w zakresie ryzyka^[19].

Łączne ryzyka, na jakie jest narażony EBC, w ciągu roku się zmniejszyły. Na koniec 2023 łączne ryzyka finansowe dla bilansu EBC, mierzone jako ES przy 99‑procentowym poziomie ufności na okres jednego roku według podejścia księgowego, wyniosły 16,7 mld EUR, czyli o 1,6 mld EUR mniej niż na koniec 2022 (wykres 23). Spadek ryzyka wynika ze zmniejszenia się zasobów EBC w ramach programu APP, początkowo wskutek jedynie częściowej reinwestycji spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych od marca do czerwca 2023, a następnie – całkowitego zaprzestania reinwestycji od lipca 2023.

Wykres 23

Łączne ryzyka finansowe (wg metody księgowej, ES 99%)

(mld EUR)

Ryzyko kredytowe wynika z portfeli EBC utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej oraz jego portfela funduszy własnych nominowanych w euro i rezerw dewizowych. Papiery wartościowe utrzymywane na potrzeby polityki pieniężnej są wyceniane według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości i w związku z tym – jako że się ich nie sprzedaje – nie są narażone na zmiany cen związane z migracją kredytów, natomiast są narażone na ryzyko niewykonania zobowiązań. Fundusze własne nominowane w euro i rezerwy dewizowe są wyceniane po cenach rynkowych, co naraża je na ryzyka migracji i niewykonania zobowiązań. W porównaniu z 2022 ryzyko kredytowe pozostało w dużej mierze stabilne.

Ryzyko kredytowe ogranicza się głównie przez stosowanie kryteriów kwalifikacji, procedur due diligence i różnych limitów dla poszczególnych portfeli.

Ryzyka walutowe i surowcowe wynikają z utrzymywanych przez EBC zasobów walut obcych i złota. W porównaniu z 2022 ryzyko walutowe pozostało zasadniczo stabilne.

EBC, z uwagi na znaczenie tych aktywów dla jego polityki, nie zawiera transakcji zabezpieczających przed związanym z nimi ryzykiem walutowym i ryzykiem surowcowym. Zamiast tego ogranicza te ryzyka przez ujmowanie różnic z wyceny oraz dywersyfikację zasobów walut i złota.

Rezerwy dewizowe i fundusze własne nominowane w euro są inwestowane głównie w papiery wartościowe o stałym dochodzie i narażone na ryzyko stopy procentowej związane z wyceną według cen/kursów rynkowych, gdyż podlegają wycenie właśnie według cen rynkowych. Rezerwy dewizowe EBC są inwestowane głównie w aktywa o stosunkowo krótkich terminach zapadalności (zob. wykres 7 w punkcie 1.3.1 „Bilans”), podczas gdy aktywa z portfela funduszy własnych na ogół charakteryzują się dłuższymi terminami zapadalności (zob. wykres 9 w punkcie 1.3.1 „Bilans”). Ryzyko stopy procentowej dla tych portfeli, mierzone zgodnie z podejściem księgowym, spadło w porównaniu z 2022, w następstwie zmian warunków rynkowych.

Ryzyko stopy procentowej związane z wyceną według cen/kursów rynkowych, na jakie jest narażony EBC, ogranicza się za pomocą zasad alokacji aktywów oraz różnic z wyceny.

EBC jest również narażony na ryzyko stopy procentowej spowodowane niedopasowaniem oprocentowania jego aktywów i zobowiązań, co wpływa na wynik z tytułu odsetek. To ryzyko nie jest bezpośrednio związane z konkretnym portfelem, ale wynika ze struktury bilansu EBC, w szczególności z niedopasowania zapadalności i rentowności, jakie występuje między aktywami a pasywami. Zostało uwzględnione w regularnym pomiarze łącznych ryzyk finansowych na okres jednego roku i oprócz tego jest monitorowane w drodze projekcji rentowności EBC w średnim i długim horyzoncie czasowym.

Tego rodzaju ryzykiem zarządza się za pomocą zasad alokacji aktywów, a dodatkowo jest ono ograniczane przez obecność w bilansie EBC pasywów nieoprocentowanych.

Niemniej to ryzyko zmaterializowało się w 2023, wskutek czego na kilka kolejnych lat przewiduje się straty finansowe, po czym EBC powinien zacząć ponownie w sposób ciągły osiągać zyski. Przewidywane straty wynikają głównie ze spadku przychodów netto EBC z tytułu odsetek. Duża część średnio- i długoterminowych aktywów z kuponem stałoodsetkowym została nabyta, gdy stopy procentowe były bardzo niskie lub nawet zerowe, i sfinansowana głównie zobowiązaniami krótkoterminowymi, które są oprocentowane według stopy podstawowych operacji refinansujących. Ponieważ stopy procentowe w połowie 2022 zaczęły rosnąć, koszt zobowiązań przewyższył przychody odsetkowe z aktywów. W rezultacie wynik z tytułu odsetek, który w poprzednim roku był dodatni, stał się ujemny.

Do ramowych zasad zarządzania ryzykiem w EBC stopniowo wprowadzane są ryzyka związane ze zmianą klimatu. W 2022 Eurosystem przeprowadził pierwszy klimatyczny test warunków skrajnych w odniesieniu do bilansu Eurosystemu^[20], dzięki któremu wstępnie oszacowano wpływ tego ryzyka na bilans EBC. W najbliższych latach klimatyczne testy warunków skrajnych będą przeprowadzane regularnie. Następny test jest planowany na 2024.

1.4.2 Ryzyko operacyjne

Odpowiedzialność za zarządzanie ryzykiem operacyjnym^[21] w EBC ponosi Zarząd, który zatwierdza politykę i zasady w tym zakresie. W sprawowaniu kontroli zwierzchniej nad zarządzaniem ryzykiem operacyjnym Zarządowi pomaga Komitet ds. Ryzyka Operacyjnego. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym jest integralnym elementem struktury zarządzania wewnętrznego^[22] i procesów zarządczych w EBC.

Głównym celem systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym w EBC jest przyczynianie się do wypełnienia misji i celów EBC przy jednoczesnej ochronie jego reputacji i aktywów przed stratami, nadużyciami i szkodami. Zgodnie z zasadami zarządzania ryzykiem operacyjnym każdy obszar funkcjonalny odpowiada za własne ryzyko operacyjne, incydenty i mechanizmy kontroli, w tym za identyfikację i ocenę, reagowanie, informowanie i monitorowanie. Strategie reagowania na ryzyko i procedury jego akceptacji powinny być przy tym zgodne z ogólnymi zasadami tolerancji na ryzyko obowiązującymi w EBC. Zasady postępowania w tym zakresie są powiązane z pięciostopniową macierzą ryzyka, w której zestawia się – według kryteriów ilościowych i jakościowych – wpływ ryzyka z prawdopodobieństwem jego wystąpienia.

Środowisko operacyjne EBC jest narażone na coraz bardziej złożone i powiązane ze sobą zagrożenia, a jego bieżąca działalność wiąże się z różnymi rodzajami ryzyka operacyjnego. Szczególnej uwagi wymaga szerokie spektrum ryzyk niefinansowych związanych z działaniem ludzi, systemów i procesów oraz zdarzeniami zewnętrznymi. W związku z tym EBC wdrożył procedury ułatwiające ciągłe i skuteczne zarządzanie ryzykiem operacyjnym oraz umożliwiające uwzględnianie informacji o ryzyku w procesie podejmowania decyzji. Ponadto nadal koncentruje się na poprawie swojej odporności, przyjmując przy tym szeroką i całościową perspektywę wobec ryzyk i możliwości, w tym kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem. Opracował schematy reagowania i plany awaryjne, by zapewnić ciągłość kluczowych funkcji biznesowych w razie wystąpienia zakłóceń lub kryzysów.

1.4.3 Ryzyko związane ze sposobem działania

Dla ograniczenia ryzyka związanego ze sposobem działania^[23] w EBC zostało ustanowione Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego – kluczowa jednostka zarządzania ryzykiem, która ma wzmocnić system zarządzania wewnętrznego w EBC. Zadaniem Biura jest wspomaganie Zarządu w ochronie wiarygodności i reputacji EBC, upowszechnianie standardów etycznych oraz wzmacnianie rozliczalności i przejrzystości EBC. Z kolei niezależny Komitet ds. Etyki doradza osobom pełniącym wysokie funkcje w EBC w sprawach dotyczących rzetelności zawodowej i właściwego postępowania oraz wspomaga Radę Prezesów w odpowiednim i spójnym zarządzaniu ryzykami na najwyższym szczeblu. Na poziomie Eurosystemu i jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM) działa Komitet ds. Etyki Zawodowej i Zgodności, który dąży do zapewnienia spójnego stosowania zasad postępowania obowiązujących krajowe banki centralne i właściwe organy krajowe.

W 2023 Komitet ds. Etyki Zawodowej i Zgodności powołał grupę zadaniową ds. ryzyka związanego ze sposobem działania, która ma porównać zasady postępowania oraz procesy monitorowania i raportowania obowiązujące w EBC, krajowych bankach centralnych i właściwych organach krajowych. Celem tej grupy jest określenie minimalnych wspólnych standardów i opracowanie nieskomplikowanych ramowych zasad w zakresie ryzyka związanego ze sposobem działania, które będzie można w kolejnych latach rozwijać i wzmacniać.

2 Sprawozdanie finansowe EBC

2.1 Bilans na dzień 31 grudnia 2023

2.2 Rachunek zysków i strat za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2023

Frankfurt nad Menem, 13 lutego 2024
Europejski Bank Centralny

Christine Lagarde
Prezes

2.3 Polityka rachunkowości

Format i prezentacja sprawozdania finansowego

Sprawozdanie finansowe EBC sporządzono zgodnie z niżej opisanymi zasadami rachunkowości^[24], które zdaniem Rady Prezesów EBC zapewniają rzetelną prezentację sprawozdania, a jednocześnie odzwierciedlają charakter działalności banku centralnego.

Podstawowe zasady rachunkowości

Zastosowano następujące podstawowe zasady rachunkowości: zasadę rzeczywistości gospodarczej i przejrzystości, ostrożności, ujęcia zdarzeń następujących po dniu bilansowym, istotności, kontynuacji działania, memoriału, spójności i porównywalności.

Ujmowanie aktywów i pasywów

Aktywa i pasywa ujmuje się w bilansie, gdy otrzymanie lub przekazanie przez EBC przyszłych korzyści ekonomicznych z ich tytułu jest prawdopodobne, zasadniczo wszystkie związane z nimi ryzyka i korzyści zostały przeniesione na EBC, a koszt wytworzenia lub wartość składnika aktywów bądź wysokość zobowiązania można wiarygodnie określić.

Prowadzenie ksiąg rachunkowych

Księgi rachunkowe prowadzi się zgodnie z zasadą kosztu historycznego, zmodyfikowaną w ten sposób, że rynkowe – tj. notowane na aktywnym rynku – papiery wartościowe (oprócz papierów wartościowych utrzymywanych obecnie na potrzeby polityki pieniężnej), złoto oraz pozostałe bilansowe i pozabilansowe aktywa i pasywa w walutach obcych są wyceniane według wartości rynkowej.

Transakcje dotyczące aktywów i zobowiązań finansowych są ujmowane w księgach rachunkowych na dzień rozliczenia.

Transakcje na instrumentach finansowych w walutach obcych, z wyjątkiem transakcji spot na papierach wartościowych, ujmuje się na kontach pozabilansowych w dniu transakcji. W dniu rozliczenia zapisy pozabilansowe są odwracane, a transakcje – ujmowane w bilansie. Zakup i sprzedaż walut obcych wpływają na pozycję walutową netto na dzień transakcji; zrealizowane zyski i straty ze sprzedaży również oblicza się na dzień transakcji. Naliczone odsetki, premie i dyskonta dotyczące instrumentów finansowych nominowanych w walutach obcych są obliczane i ujmowane codziennie, a także codziennie uwzględniane w pozycji walutowej.

Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych

Aktywa i pasywa nominowane w walutach obcych przelicza się na euro po kursie obowiązującym na dzień bilansowy. Przychody i koszty przelicza się według kursu obowiązującego na dzień ujęcia. Aktualizację wyceny aktywów i zobowiązań nominowanych w walutach obcych, zarówno bilansowych, jak i pozabilansowych, przeprowadza się dla każdej waluty oddzielnie.

Aktualizację wyceny aktywów i zobowiązań w walutach obcych według cen rynkowych przeprowadza się odrębnie od aktualizacji według kursów walutowych.

Złoto wycenia się po cenie rynkowej obowiązującej na dzień bilansowy. Nie stosuje się rozróżnienia między różnicami z wyceny cenowej i kursowej, lecz przeprowadza się tylko jedną wycenę na podstawie ceny uncji złota wyrażonej w euro, która dla roku zakończonego 31 grudnia 2023 została wyprowadzona z kursu euro do dolara amerykańskiego na 29 grudnia 2023.

Specjalne prawo ciągnienia (SDR) jest zdefiniowane jako koszyk walut. Wartość SDR oblicza się jako ważoną sumę kursów pięciu głównych walut (dolara amerykańskiego, euro, renminbi, jena i funta szterlinga). Zasoby SDR w posiadaniu EBC zostały przeliczone na euro według kursu euro do SDR na 29 grudnia 2023.

Papiery wartościowe

Papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej
Papiery wartościowe utrzymywane obecnie na potrzeby polityki pieniężnej są wyceniane według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości.

Pozostałe papiery wartościowe
Rynkowe papiery wartościowe (oprócz utrzymywanych obecnie na potrzeby polityki pieniężnej) i równorzędne aktywa wycenia się – pojedynczo – albo według średnich cen/kursów rynkowych, albo według odpowiedniej krzywej dochodowości na dzień bilansowy. Na potrzeby wyceny nie wydziela się opcji wbudowanych w papiery wartościowe. Dla roku zakończonego 31 grudnia 2023 zastosowano średnie ceny rynkowe z 29 grudnia 2023.

Aktualizację wyceny rynkowych funduszy inwestycyjnych przeprowadza się w ujęciu netto na poziomie poszczególnych funduszy, na podstawie wartości ich aktywów netto. Nie kompensuje się niezrealizowanych zysków i strat między różnymi funduszami inwestycyjnymi.

Niepłynne akcje oraz pozostałe instrumenty udziałowe utrzymywane jako stała inwestycja wycenia się po koszcie z uwzględnieniem utraty wartości.

Ustalanie wyniku finansowego

Przychody i koszty ujmuje się w okresie, w którym zostały osiągnięte lub poniesione^[25]. Zrealizowane zyski i straty ze sprzedaży walut obcych, złota i papierów wartościowych ujmuje się w rachunku zysków i strat, a oblicza według średniego kosztu odpowiednich aktywów.

Niezrealizowane zyski nie są ujmowane jako przychody, lecz odnoszone bezpośrednio na konto różnic z wyceny.

Niezrealizowane straty wykazuje się w rachunku zysków i strat, jeżeli na koniec roku ich kwota przekracza wcześniejsze skumulowane zyski z wyceny ujęte na odpowiednim koncie różnic z wyceny. Niezrealizowane straty z tytułu określonego papieru wartościowego, waluty lub złota nie podlegają kompensacie z niezrealizowanymi zyskami z tytułu innych papierów wartościowych, walut lub złota. W wypadku ujęcia niezrealizowanych strat na takiej pozycji w rachunku zysków i strat średni koszt tej pozycji zostaje obniżony do wysokości kursu lub ceny rynkowej na koniec roku.

Straty z tytułu utraty wartości ujmuje się w rachunku zysków i strat i nie odwraca się ich w kolejnych latach, chyba że utrata wartości się zmniejszyła, a zmniejszenie to można powiązać z konkretnym zdarzeniem, które nastąpiło po początkowym ujęciu utraty wartości.

Premię i dyskonto z tytułu papierów wartościowych amortyzuje się do upływu terminu umownego.

Transakcje odwracalne

Transakcje odwracalne to operacje, w których EBC kupuje lub sprzedaje aktywa na podstawie umów z przyrzeczeniem odkupu bądź udziela kredytu za zabezpieczeniem.

Transakcja z udzielonym przyrzeczeniem odkupu (repo) polega na sprzedaży papierów wartościowych za gotówkę z jednoczesnym zobowiązaniem do odkupu tych papierów od kontrahenta w określonym terminie i po uzgodnionej cenie. Transakcje repo wykazuje się w pasywach bilansu jako zabezpieczone depozyty. Papiery wartościowe sprzedane w ramach umów repo pozostają w bilansie EBC.

Transakcja z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu (reverse repo) polega na kupnie papierów wartościowych za gotówkę z jednoczesnym zobowiązaniem do ich odsprzedaży kontrahentowi w określonym terminie i po uzgodnionej cenie. Transakcje reverse repo wykazuje się w aktywach bilansu jako zabezpieczone pożyczki, ale nie uwzględnia się ich w zasobach papierów wartościowych EBC.

Transakcje odwracalne (w tym pożyczki papierów wartościowych) przeprowadzone w ramach programu prowadzonego przez wyspecjalizowany podmiot ujmuje się w bilansie jedynie wówczas, gdy złożono zabezpieczenie w gotówce, która nie została następnie zainwestowana.

Instrumenty pozabilansowe

Przy obliczaniu zysków i strat z tytułu różnic kursowych w pozycji walutowej netto uwzględnia się instrumenty walutowe, tj. walutowe transakcje forward, terminowe części swapów walutowych i inne instrumenty polegające na wymianie jednej waluty na inną w przyszłym terminie.

Aktualizację wyceny instrumentów na stopy procentowe przeprowadza się dla każdego instrumentu oddzielnie. Dzienne zmiany wysokości zmiennego depozytu, który zabezpiecza otwarte kontrakty futures na stopy procentowe, ujmuje się w rachunku zysków i strat. Transakcje forward na papierach wartościowych wycenia się według ogólnie przyjętych metod wyceny na podstawie dostępnych cen/kursów i stóp rynkowych oraz współczynników dyskonta za okres od dnia rozliczenia do dnia wyceny.

Aktywa trwałe

Aktywa trwałe, w tym wartości niematerialne i prawne, ale z wyłączeniem gruntów i dzieł sztuki, wycenia się według kosztu pomniejszonego o amortyzację. Grunty i dzieła sztuki wycenia się według kosztu. Główny budynek EBC wycenia się według kosztu pomniejszonego o amortyzację, z uwzględnieniem utraty wartości. Na potrzeby amortyzacji głównego budynku EBC koszty przypisuje się do właściwych składników aktywów, które podlegają amortyzacji przez przewidywany okres ich użytkowania. Amortyzację nalicza się metodą liniową za przewidywany okres użytkowania składnika aktywów, począwszy od następnego kwartału po przekazaniu go do użytkowania. Do głównych kategorii aktywów stosuje się następujące okresy użytkowania:

Okres amortyzacji kapitalizowanych nakładów remontowych dotyczących obiektów obecnie wynajmowanych przez EBC koryguje się w celu uwzględnienia zdarzeń mających wpływ na przewidywany okres użytkowania danego składnika aktywów.

W odniesieniu do swojego głównego budynku i aktywów z tytułu prawa do użytkowania związanych z budynkami biurowymi EBC przeprowadza co roku test na utratę wartości (zob. niżej „Leasing”). W razie stwierdzenia przesłanki utraty wartości i oceny, że składnik aktywów mógł stracić na wartości, szacuje się kwotę możliwą do odzyskania. Jeżeli wartość odzyskiwalna jest niższa niż wartość księgowa netto, w rachunku zysków i strat ujmuje się odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości.

Aktywa trwałe o koszcie początkowym poniżej 10 000 EUR są odpisywane w koszty w roku nabycia.

Aktywa trwałe, które spełniają kryteria kapitalizacji, ale są jeszcze w trakcie budowy lub opracowania, ujmuje się w pozycji „Środki trwałe w budowie”. Po przekazaniu tych aktywów do użytkowania związane z nimi koszty zostają przeksięgowane do odpowiednich pozycji aktywów trwałych.

Leasing

EBC jest zarówno leasingobiorcą, jak i subleasingodawcą.

EBC jako leasingobiorca
W przypadku wszystkich umów leasingu dotyczących środków trwałych, w których EBC jest leasingobiorcą, odnośne aktywa z tytułu prawa do użytkowania i zobowiązania z tytułu leasingu ujmuje się w bilansie w dacie rozpoczęcia leasingu, czyli wraz z przekazaniem składnika aktywów do użytkowania, i wykazuje – odpowiednio – w stosownych pozycjach aktywów trwałych w „Środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych” oraz w „Pozycjach różnych” (po stronie pasywów). W przypadku umów leasingu, które spełniają kryteria kapitalizacji, ale dany składnik aktywów jest jeszcze w trakcie budowy lub adaptacji, koszty poniesione przed datą rozpoczęcia leasingu ujmuje się w pozycji „Środki trwałe w budowie”.

Aktywa z tytułu prawa do użytkowania wycenia się według kosztu pomniejszonego o amortyzację. Dodatkowo dla aktywów z tytułu prawa do użytkowania związanych z budynkami biurowymi uwzględnia się utratę wartości (coroczny test na utratę wartości opisano powyżej w punkcie „Aktywa trwałe”). Amortyzację nalicza się metodą liniową od daty rozpoczęcia leasingu do końca użytkowania składnika aktywów albo do końca okresu leasingu, zależnie od tego, co przypada wcześniej.

Zobowiązanie z tytułu leasingu jest początkowo wyceniane w wysokości wartości bieżącej przyszłych opłat leasingowych (obejmujących jedynie elementy leasingowe), zdyskontowanej z zastosowaniem krańcowej stopy procentowej EBC. Potem wycenia się to zobowiązanie według zamortyzowanego kosztu metodą efektywnej stopy procentowej. Koszty odsetkowe od zobowiązania z tytułu leasingu ujmuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „Pozostałe koszty z tytułu odsetek”. Jeśli wskutek zmiany w indeksie lub ponownej oceny istniejącej umowy zmienią się przyszłe opłaty leasingowe, dokonuje się ponownej wyceny tego zobowiązania. Po dokonaniu tej wyceny odpowiednio koryguje się wartość bilansową aktywów z tytułu prawa do użytkowania.

Leasingi krótkoterminowe – do 12 miesięcy włącznie – oraz leasingi obejmujące aktywa o niskiej wartości – poniżej 10 000 EUR (taki sam próg jak przy ujmowaniu aktywów trwałych) – ujmuje się jako koszt w rachunku zysków i strat.

EBC jako subleasingodawca
W przypadku wszystkich umów leasingu, w których EBC jest subleasingodawcą, EBC przyznaje stronom trzecim prawo do użytkowania składnika aktywów stanowiącego przedmiot leasingu (lub części tego składnika aktywów), przy czym umowa leasingu między pierwotnym leasingodawcą a EBC (leasing główny) pozostaje w mocy. Subleasing klasyfikuje się jako leasing finansowy lub operacyjny^[26] na podstawie składnika aktywów z tytułu prawa do użytkowania wynikającego z leasingu głównego, a nie składnika aktywów stanowiącego przedmiot leasingu.

Umowy subleasingu, w których EBC jest subleasingodawcą, klasyfikuje się jako leasing finansowy. Składnik aktywów z tytułu prawa do użytkowania wynikającego z leasingu głównego (lub część tego składnika aktywów) przekazany subleasingobiorcy usuwa się z pozycji „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne”, zaś należności z tytułu subleasingu ujmuje się w „Pozycjach różnych” (po stronie aktywów). Umowa subleasingu nie wpływa na zobowiązanie z tytułu leasingu głównego.

W dacie rozpoczęcia subleasingu należności z jego tytułu początkowo wycenia się w wysokości wartości bieżącej przyszłych opłat leasingowych na rzecz EBC, zdyskontowanej z wykorzystaniem stopy dyskontowej stosowanej na potrzeby leasingu głównego. Potem wycenia się te należności według zamortyzowanego kosztu metodą efektywnej stopy procentowej. Powiązane przychody odsetkowe ujmuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „Pozostałe przychody z tytułu odsetek”.

Świadczenia po okresie zatrudnienia, pozostałe świadczenia długoterminowe i świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy

EBC prowadzi dla swoich pracowników, członków Zarządu i zatrudnionych przez siebie członków Rady ds. Nadzoru programy określonych świadczeń.

Program emerytalny dla pracowników jest finansowany z aktywów ulokowanych w długoterminowym funduszu świadczeń pracowniczych. Obowiązkowe składki odprowadzane przez EBC i pracowników są uwzględniane w filarze o określonych świadczeniach. W celu uzyskania dodatkowych świadczeń pracownicy mogą odprowadzać dobrowolnie dodatkowe składki w ramach filaru o określonej składce^[27]. Wysokość dodatkowych świadczeń zależy od kwoty dobrowolnych składek oraz uzyskanego z nich zwrotu.

W odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia i pozostałych świadczeń długoterminowych na rzecz członków Zarządu i zatrudnionych przez EBC członków Rady ds. Nadzoru stosuje się rozwiązanie bez odrębnego funduszu. W przypadku pracowników rozwiązanie bez odrębnego funduszu stosuje się do świadczeń po okresie zatrudnienia innych niż emerytalne i pozostałych świadczeń długoterminowych.

Zobowiązanie netto z tytułu określonych świadczeń
Zobowiązanie z tytułu programu określonych świadczeń, w tym pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy^[28], wykazane w bilansie w „Pozycjach różnych” (po stronie pasywów), to wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń na dzień bilansowy pomniejszona o wartość godziwą aktywów programu, z których jest finansowane to zobowiązanie.

Wysokość zobowiązania z tytułu określonych świadczeń jest obliczana co roku przez niezależnego aktuariusza metodą prognozowanych uprawnień jednostkowych. Jego wartość bieżącą oblicza się przez zdyskontowanie szacowanych przyszłych przepływów pieniężnych stopą określoną na podstawie rynkowej rentowności – na dzień bilansowy – obligacji korporacyjnych w euro o wysokiej jakości, których termin wykupu jest zbliżony do terminu realizacji odnośnego zobowiązania.

Zyski i straty aktuarialne mogą powstać w wyniku korekt założeń aktuarialnych ex post – gdy faktyczne wyniki różnią się od zakładanych – lub wskutek zmian tych założeń.

Koszty netto z tytułu określonych świadczeń
Koszty netto z tytułu określonych świadczeń dzieli się na składniki wykazywane w rachunku zysków i strat oraz ponowną wycenę świadczeń po okresie zatrudnienia ujmowaną w bilansie w pozycji „Różnice z wyceny”.

Kwota netto obciążająca rachunek zysków i strat obejmuje:

1. koszty bieżącego zatrudnienia dotyczące określonych świadczeń naliczonych za dany rok;
2. koszty przeszłego zatrudnienia dotyczące określonych świadczeń wynikające ze zmiany programu;
3. odsetki netto, według stopy dyskontowej, od zobowiązania netto z tytułu określonych świadczeń;
4. ewentualną ponowną wycenę dotyczącą pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy o charakterze długoterminowym^[29], ujętą w całości.

Kwota netto ujęta w pozycji „Różnice z wyceny” obejmuje następujące pozycje:

1. zyski i straty aktuarialne dotyczące zobowiązania z tytułu określonych świadczeń;
2. faktyczny zwrot z aktywów programu, z wyłączeniem kwot uwzględnionych w odsetkach netto od zobowiązania netto z tytułu określonych świadczeń;
3. wszelkie zmiany wysokości pułapu aktywów, z wyłączeniem kwot uwzględnionych jako odsetki netto od zobowiązania netto z tytułu określonych świadczeń.

Kwoty te są co roku wyceniane przez niezależnego aktuariusza, tak by zobowiązanie zostało ujęte w sprawozdaniu finansowym we właściwej wysokości.

Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu

Salda w ramach ESBC wynikają przede wszystkim z płatności transgranicznych w obrębie Unii Europejskiej rozliczanych w euro w pieniądzu banku centralnego. Te transakcje są w większości inicjowane przez podmioty prywatne (tj. instytucje kredytowe, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne). Są rozliczane w TARGET (transeuropejski zautomatyzowany system błyskawicznego rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym) i powodują powstanie sald wzajemnych rozrachunków na rachunkach banków centralnych z UE w tym systemie. Na salda tych rachunków wpływają również płatności dokonywane przez EBC i krajowe banki centralne. Wszystkie rozrachunki podlegają automatycznemu grupowaniu i dostosowywaniu, tak by stanowiły część pojedynczego salda między poszczególnymi krajowymi bankami centralnymi a EBC. W księgach EBC te salda reprezentują należność lub zobowiązanie netto poszczególnych krajowych banków centralnych wobec reszty Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). Zmiany sald na rachunkach w TARGET są codziennie odzwierciedlane w zapisach księgowych EBC i krajowych banków centralnych.

Salda w ramach Eurosystemu między krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro a EBC wynikające z rozrachunków w TARGET, a także inne salda w ramach Eurosystemu nominowane w euro (np. ewentualny tymczasowy podział zysku EBC między krajowe banki centralne), przedstawia się w bilansie EBC w ujęciu netto, jako jedno saldo, po stronie aktywów w pozycji „Pozostałe należności w ramach Eurosystemu (netto)” albo po stronie pasywów w pozycji „Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)”. Salda w ramach ESBC między krajowymi bankami centralnymi spoza strefy euro a EBC, wynikające z uczestnictwa tych banków w systemie TARGET^[30], wykazuje się w pozycji „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”.

Salda w ramach Eurosystemu wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie wykazuje się w ujęciu netto, jako jedno saldo, w pozycji aktywów „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie” (zob. niżej „Banknoty w obiegu”).

Salda w ramach Eurosystemu wynikające z przekazania do EBC dewizowych aktywów rezerwowych przez krajowe banki centralne przystępujące do Eurosystemu są nominowane w euro i wykazywane w pozycji „Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych”.

Banknoty w obiegu

Emisję banknotów euro prowadzi Eurosystem, czyli EBC i krajowe banki centralne ze strefy euro^[31]. Łączna wartość banknotów euro w obiegu jest dzielona między banki centralne z Eurosystemu w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca zgodnie z kluczem przydziału banknotów^[32].

Udział EBC wynosi 8% łącznej wartości banknotów euro w obiegu i jest wykazywany w bilansie w pozycji pasywów „Banknoty w obiegu”. Jest zabezpieczony na należnościach od krajowych banków centralnych. Te należności są oprocentowane^[33] i wykazywane w pozycji „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie” (zob. wyżej „Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu”). Przychody z tytułu odsetek od tych należności wykazuje się w rachunku zysków i strat w pozycji „Przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie”.

Tymczasowy podział zysku

Kwota równa sumie dochodu EBC z tytułu banknotów euro w obiegu i dochodu z tytułu papierów wartościowych na potrzeby polityki pieniężnej zakupionych w ramach a) programu dotyczącego rynków papierów wartościowych, b) trzeciego programu skupu obligacji zabezpieczonych, c) programu skupu papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, d) programu skupu aktywów sektora publicznego oraz e) nadzwyczajnego programu zakupów w czasie pandemii jest rozdzielana w styczniu następnego roku w ramach tymczasowego podziału zysku, o ile Rada Prezesów nie zdecyduje inaczej^[34]. Decyzję taką podejmuje się w przypadku, gdy na podstawie uzasadnionej prognozy przygotowanej przez Zarząd Rada Prezesów przewiduje, że EBC w danym roku odnotuje stratę bądź też że osiągnięty zysk roczny będzie niższy niż ta kwota dochodu. Rada Prezesów może też zdecydować, by całość lub część tego dochodu została przekazana na poczet rezerwy na ryzyka finansowe. Ponadto Rada Prezesów może zdecydować o pomniejszeniu kwoty dochodu z tytułu banknotów euro w obiegu, która jest przeznaczona do podziału w styczniu, o wysokość kosztów poniesionych przez EBC w związku z emisją i obsługą banknotów euro.

Zdarzenia po dniu bilansowym

Wartości aktywów i pasywów koryguje się o zdarzenia zaistniałe między dniem bilansowym a dniem, w którym Zarząd zezwala na przekazanie rocznego sprawozdania finansowego EBC do zatwierdzenia przez Radę Prezesów, jeżeli te zdarzenia mają istotny wpływ na stan aktywów lub pasywów na dzień bilansowy.

Ważne zdarzenia po dniu bilansowym, które nie wpływają na stan aktywów i pasywów na dzień bilansowy, ujawnia się w notach do sprawozdania finansowego.

Zmiany zasad rachunkowości

W 2023 nie było zmian w zasadach rachunkowości stosowanych przez EBC.

Inne zagadnienia

Rada UE, zgodnie z art. 27 Statutu ESBC i na podstawie rekomendacji Rady Prezesów EBC, zatwierdziła wybór firmy Baker Tilly GmbH & Co. KG Wirtschaftsprüfungsgesellschaft z siedzibą w Düsseldorfie (Republika Federalna Niemiec) na niezależnego biegłego rewidenta EBC na okres pięciu lat, do końca roku obrotowego 2022. W 2023 Rada UE, na podstawie rekomendacji Rady Prezesów, zatwierdziła przedłużenie tego okresu o kolejne dwa lata, do końca roku obrotowego 2024.

2.4 Noty objaśniające do bilansu

Nota 1 – Złoto i należności w złocie

Pozycja obejmuje zasób złota w posiadaniu EBC:

Wzrost równowartości zasobu złota w posiadaniu EBC w euro wynikał przede wszystkim ze wzrostu ceny rynkowej tego kruszcu wyrażonej w euro (zob. „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 15 „Różnice z wyceny”). Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację ze skutkiem od 1 stycznia 2023, Hrvatska narodna banka przekazał do EBC 56 256 uncji złota odpowiadającego międzynarodowym standardom czystości o wartości 96 mln EUR.

Nota 2 – Należności od rezydentów i nierezydentów strefy euro w walutach obcych

Nota 2.1 – Należności od MFW

Pozycja obejmuje specjalne prawa ciągnienia (SDR) w posiadaniu EBC, których wartość na 31 grudnia 2023 wynosiła 2083 mln EUR (2022: 1759 mln EUR). Wynika z porozumienia z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW) w sprawie dobrowolnych transakcji sprzedaży i kupna SDR, na mocy którego MFW jest upoważniony do organizowania w imieniu EBC sprzedaży i kupna SDR za euro, pod warunkiem nieprzekroczenia określonego stanu minimalnego i maksymalnego. Na potrzeby rachunkowości SDR są traktowane jak waluta obca (zob. „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). W 2023 zasoby SDR w posiadaniu EBC zwiększyły się, przede wszystkim w wyniku transakcji przeprowadzonej w ramach wspomnianego wyżej porozumienia.

Nota 2.2 – Środki na rachunkach w bankach, inwestycje w papiery wartościowe, kredyty zagraniczne i inne aktywa zagraniczne oraz należności od rezydentów strefy euro w walutach obcych

Te dwie pozycje obejmują środki na rachunkach w bankach i kredyty w walutach obcych oraz inwestycje w papiery wartościowe w dolarach amerykańskich, jenach i renminbi.

Łączna wartość tych pozycji w 2023 wzrosła, głównie z powodu przychodów uzyskanych w ciągu roku, przede wszystkim z portfela dolarowego. Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację ze skutkiem od 1 stycznia 2023, Hrvatska narodna banka przekazał do EBC dewizowe aktywa rezerwowe nominowane w dolarach amerykańskich o wartości 544 mln EUR. Łączny wzrost został jednak niemal całkowicie zrównoważony przez deprecjację dolara amerykańskiego i jena względem euro.

Zasoby netto walut obcych w posiadaniu EBC^[35] kształtowały się następująco:

W 2023 nie dokonano żadnych interwencji walutowych.

Nota 3 – Pozostałe należności od instytucji kredytowych ze strefy euro w euro

Na 31 grudnia 2023 pozycja obejmowała salda rachunków bieżących rezydentów strefy euro w kwocie 17 mln EUR (2022: 12 mln EUR).

Nota 4 – Papiery wartościowe rezydentów strefy euro w euro

Nota 4.1 – Papiery wartościowe na potrzeby polityki pieniężnej

Na 31 grudnia 2023 pozycja obejmowała papiery wartościowe nabyte przez EBC w ramach programu dotyczącego rynków papierów wartościowych (SMP), trzeciego programu skupu obligacji zabezpieczonych (CBPP3), programu skupu papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami (ABSPP), programu skupu aktywów sektora publicznego (PSPP) i nadzwyczajnego programu zakupów w czasie pandemii (PEPP).

Do końca lutego 2023^[36] Eurosystem dalej reinwestował w całości spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach programu skupu aktywów (APP)^[37]. Następnie portfel APP zmniejszano w określonym i przewidywalnym tempie. Do końca czerwca 2023 tempo zmniejszania tego portfela wynosiło średnio 15 mld EUR miesięcznie, jako że Eurosystem nie reinwestował wszystkich spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych. W czerwcu 2023 Rada Prezesów podjęła decyzję^[38] o zaprzestaniu reinwestycji w ramach programu APP od lipca 2023. Potem portfel APP zmniejszał się wraz z upływem terminów zapadalności.

Jeśli chodzi o program PEPP^[39], Eurosystem przez cały rok w dalszym ciągu reinwestował w całości spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach tego programu. W pierwszym półroczu 2024 Rada Prezesów zamierza^[40] nadal w całości reinwestować spłaty kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach programu PEPP. Zamierza także w drugim półroczu 2024 zmniejszać portfel PEPP średnio o 7,5 mld EUR miesięcznie i zaprzestać reinwestycji z końcem 2024. Ponadto przy reinwestowaniu spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych z portfela PEPP Rada Prezesów nadal będzie stosować elastyczne podejście, by przeciwdziałać związanym z pandemią zagrożeniom dla mechanizmu transmisji polityki pieniężnej.

Papiery wartościowe zakupione w ramach tych programów wycenia się według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem utraty wartości (zob. „Papiery wartościowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Poniżej przedstawiono zamortyzowany koszt papierów wartościowych utrzymywanych przez EBC i ich wartość rynkową^[41] (która nie jest wykazywana w bilansie ani w rachunku zysków i strat, a została przedstawiona jedynie dla porównania):

Wartość utrzymywanych przez EBC papierów wartościowych określona metodą zamortyzowanego kosztu zmieniła się w ciągu roku następująco:

Rada Prezesów regularnie ocenia ryzyko finansowe związane z papierami wartościowymi utrzymywanymi w ramach tych programów.

W tym kontekście co roku, na podstawie danych na koniec roku, przeprowadza się testy na utratę wartości, które zatwierdza Rada Prezesów. W tych testach przesłanki utraty wartości ocenia się dla każdego programu osobno. W razie stwierdzenia takich przesłanek przeprowadza się dalszą analizę, by upewnić się, czy zdarzenie powodujące utratę wartości nie wpłynęło na przepływy pieniężne związane z papierami bazowymi. Wyniki tegorocznych testów nie wskazały na konieczność ujęcia strat z tytułu papierów wartościowych utrzymywanych w portfelach prowadzonych na potrzeby polityki pieniężnej w 2023.

Poniżej przedstawiono wartość utrzymywanych przez Eurosystem papierów wartościowych określoną metodą zamortyzowanego kosztu:

Nota 5 – Należności w ramach Eurosystemu

Nota 5.1 – Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie

Na pozycję składają się należności EBC od krajowych banków centralnych ze strefy euro z tytułu przydziału banknotów euro w ramach Eurosystemu (zob. „Banknoty w obiegu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). Na 31 grudnia 2023 jej saldo wynosiło 125 378 mln EUR (2022: 125 763 mln EUR). Odsetki od tych należności nalicza się codziennie według ostatniej dostępnej stopy procentowej zastosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących (zob. nota 23.2 „Przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie”).

Nota 6 – Pozostałe aktywa

Nota 6.1 – Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne

Pozycja obejmowała następujące kategorie aktywów:

W odniesieniu do głównego budynku EBC i budynków objętych prawem do użytkowania przeprowadzono na koniec roku test na utratę wartości, który nie wykazał konieczności dokonania odpisu aktualizującego z tego tytułu.

Nota 6.2 – Inne aktywa finansowe

Pozycja obejmuje głównie portfel funduszy własnych EBC, który składa się w większości z zainwestowanych środków obejmujących opłacony kapitał EBC oraz kwoty odłożone w ogólnym funduszu rezerwowym i rezerwie na ryzyka finansowe. W tej pozycji wykazano także 3211 udziałów w Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS), po koszcie nabycia wynoszącym 42 mln EUR, oraz inne rachunki bieżące nominowane w euro.

Na pozycję złożyły się:

Wzrost netto tej pozycji w 2023 wynikał przede wszystkim a) z reinwestycji przychodów odsetkowych uzyskanych z portfela funduszy własnych EBC oraz b) ze wzrostu wartości rynkowej papierów wartościowych w euro utrzymywanych w tym portfelu.

Nota 6.3 – Różnice z wyceny instrumentów pozabilansowych

Na pozycję składają się przede wszystkim zmiany w wycenie walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2023 (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te zmiany wyniosły 552 mln EUR (2022: 783 mln EUR) i wynikają z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro według kursów obowiązujących na dzień bilansowy a ich wartością w przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na ten dzień (zob. „Instrumenty pozabilansowe” i „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 6.4 – Rozliczenia międzyokresowe

Pozycja obejmowała:

Na 31 grudnia 2023 pozycja obejmowała naliczone odsetki od sald w TARGET należne od krajowych banków centralnych ze strefy euro za grudzień 2023 (zob. nota 12.2 „Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)”) oraz naliczone odsetki należne EBC od krajowych banków centralnych ze strefy euro za ostatni kwartał 2023 z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie (zob. nota 5.1 „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie”). Te kwoty zostały rozliczone w styczniu 2024.

Wykazano tu również naliczone odsetki kuponowe od papierów wartościowych, w tym należne odsetki wypłacone przy nabyciu (zob. nota 2.2 „Środki na rachunkach w bankach, inwestycje w papiery wartościowe, kredyty zagraniczne i inne aktywa zagraniczne oraz należności od rezydentów strefy euro w walutach obcych”, nota 4 „Papiery wartościowe rezydentów strefy euro w euro” i nota 6.2 „Inne aktywa finansowe”).

Naliczone przychody z tytułu zadań nadzorczych odnoszą się do opłat nadzorczych należnych za 2023, które zostaną pobrane w 2024 (zob. nota 26 „Wynik z tytułu opłat i prowizji”)^[42].

Pozostałą część pozycji stanowiły głównie a) naliczone przychody odsetkowe z tytułu innych instrumentów finansowych, b) naliczone przychody z tytułu realizowanych przedsięwzięć i usług ESBC (zob. nota 28 „Pozostałe przychody”) oraz c) różne przedpłaty.

Nota 6.5 – Pozycje różne

Na 31 grudnia 2023 stan pozycji wynosił 88 mln EUR (2022: 438 mln EUR). Składały się na nią różne salda w wysokości 60 mln EUR (2022: 90 mln EUR), obejmujące głównie należności z tytułu realizowanych przedsięwzięć i usług ESBC (zob. nota 28 „Pozostałe przychody”) oraz salda z tytułu podlegającego zwrotowi podatku VAT.

Pozycja obejmowała też salda o wartości 28 mln EUR (2022: 349 mln EUR) dotyczące walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2023 (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te salda wynikały z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na dzień bilansowy a ich wartością w euro przy początkowym ujęciu (zob. „Instrumenty pozabilansowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 7 – Banknoty w obiegu

Pozycja obejmuje 8‑procentowy udział EBC w łącznej wartości banknotów euro w obiegu (zob. „Banknoty w obiegu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”), który na 31 grudnia 2023 był równy 125 378 mln EUR (2022: 125 763 mln EUR).

Nota 8 – Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych ze strefy euro w euro

Przy udzielaniu pożyczek papierów wartościowych z programu PSPP i programu PEPP dla sektora publicznego banki centralne z Eurosystemu mogą przyjmować jako zabezpieczenie środki pieniężne, bez konieczności ich reinwestowania. W przypadku EBC takie operacje prowadzi wyspecjalizowany podmiot.

Na 31 grudnia 2023 saldo nierozliczonych pożyczek papierów wartościowych udzielonych za zabezpieczeniem gotówkowym instytucjom kredytowym ze strefy euro wynosiło 4699 mln EUR (2022: 17 734 mln EUR). Środki pieniężne otrzymane jako zabezpieczenie zostały przeniesione na rachunki w TARGET. Ponieważ na koniec roku te środki nie były zainwestowane, transakcje ujęto w bilansie (zob. „Transakcje odwracalne” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”)^[43].

Nota 9 – Zobowiązania wobec innych rezydentów strefy euro w euro

Nota 9.1 – Sektor instytucji rządowych i samorządowych

Na 31 grudnia 2023 saldo pozycji wynosiło 143 mln EUR (2022: 48 520 mln EUR). Obejmowała ona depozyty Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej (EFSF) i Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS). Zgodnie z art. 21 Statutu ESBC Europejski Bank Centralny może działać jako agent skarbowy na rzecz instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii, rządów centralnych, władz regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, innych instytucji lub przedsiębiorstw publicznych państw członkowskich.

Nota 9.2 – Pozostałe zobowiązania

Pozycja obejmuje salda w systemach zewnętrznych ze strefy euro^[44] przyłączonych do TARGET przez komponent TARGET‑ECB. Na 31 grudnia 2023 wynosiła 20 479 mln EUR (2022: 15 343 mln EUR).

Nota 10 – Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro

Pozycja obejmowała:

Na 31 grudnia 2023 największą składową tej pozycji były depozyty przyjęte przez EBC w roli agenta skarbowego na rzecz Komisji Europejskiej, związane z zarządzaniem operacjami zaciągania i udzielania pożyczek przez UE (zob. nota 21 „Zarządzanie operacjami zaciągania i udzielania pożyczek”).

Pozycja obejmowała także salda z tytułu nierozliczonych pożyczek papierów wartościowych z programu PSPP i programu PEPP dla sektora publicznego udzielonych instytucjom kredytowym spoza strefy euro; zabezpieczeniem tych pożyczek były środki pieniężne, które zostały przeniesione na rachunki w TARGET (zob. nota 8 „Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych ze strefy euro w euro”).

Ponadto wykazano tu salda w TARGET, obejmujące salda w tym systemie między krajowymi bankami centralnymi spoza strefy euro a EBC (zob. „Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”) oraz salda systemów zewnętrznych spoza strefy euro przyłączonych do TARGET przez komponent TARGET‑ECB. Obniżenie się tych sald w 2023 odpowiada zmniejszeniu się sald systemów zewnętrznych spoza strefy euro.

Pozostałą część pozycji stanowiło saldo z tytułu umowy o wzajemnej wymianie walut z Systemem Rezerwy Federalnej. W ramach tej umowy Bank Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku dostarcza EBC dolary amerykańskie, za pomocą transakcji swap, w celu zapewnienia kontrahentom Eurosystemu krótkoterminowego finansowania w tej walucie. Jednocześnie EBC zawiera przeciwstawne transakcje swap (back‑to‑back) z krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro, które wykorzystują uzyskane w ten sposób środki do prowadzenia operacji zasilających w płynność w dolarach amerykańskich, w formie transakcji odwracalnych, z kontrahentami Eurosystemu. Wskutek zawarcia przeciwstawnych transakcji swap powstają salda rozrachunków w ramach Eurosystemu między EBC a krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro. Transakcje swap zawierane z Bankiem Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku i krajowymi bankami centralnymi ze strefy euro powodują ponadto powstanie należności i zobowiązań terminowych, które są wykazywane na kontach pozabilansowych (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”).

Nota 11 – Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w walutach obcych

Nota 11.1 – Depozyty, salda na rachunkach, pozostałe zobowiązania

Na 31 grudnia 2023 pozycja obejmowała zobowiązanie w walucie obcej wobec nierezydenta strefy euro w kwocie 24 mln EUR (2022: zero), które powstało w związku z zarządzaniem rezerwami dewizowymi EBC.

Nota 12 – Zobowiązania w ramach Eurosystemu

Nota 12.1 – Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych

Pozycja obejmuje zobowiązania wobec krajowych banków centralnych ze strefy euro z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych przekazanych do EBC z chwilą przystąpienia do Eurosystemu. Zgodnie z art. 30 ust. 2 Statutu ESBC wysokość wnoszonych aktywów ustala się proporcjonalnie do wielkości udziałów krajowych banków centralnych w subskrybowanym kapitale EBC. Przekazanie przez Hrvatska narodna banka dewizowych aktywów rezerwowych w związku z wprowadzeniem przez Chorwację wspólnej waluty spowodowało wzrost tych zobowiązań.

Ustalono, że należność Hrvatska narodna banka wyniesie 327 mln EUR, tak by relacja tej należności do sumy należności pozostałych krajowych banków centralnych państw członkowskich, których walutą jest euro, była równa relacji wagi Hrvatska narodna banka w kluczu kapitałowym EBC do sumy wag pozostałych krajowych banków centralnych ze strefy euro w tym kluczu. Różnica między kwotą należności a wartością przekazanych aktywów (zob. nota 1 „Złoto i należności w złocie” oraz nota 2.2 „Środki na rachunkach w bankach, inwestycje w papiery wartościowe, kredyty zagraniczne i inne aktywa zagraniczne oraz należności od rezydentów strefy euro w walutach obcych”) została zaliczona na poczet wkładu Hrvatska narodna banka do rezerw kapitałowych i równoważnych im rezerw celowych EBC na 31 grudnia 2022, wymaganego na podstawie art. 48 ust. 2 Statutu ESBC (zob. nota 14 „Rezerwy celowe” i nota 15 „Różnice z wyceny”).

Odsetki od tych zobowiązań oblicza się codziennie według ostatniej dostępnej stopy procentowej zastosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących, skorygowanej tak, by uwzględnić zerową rentowność złota wchodzącego w skład rezerw (zob. nota 23.3 „Odsetki od wierzytelności krajowych banków centralnych z tytułu przekazanych rezerw dewizowych”).

Nota 12.2 – Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)

W 2023 pozycja obejmowała przede wszystkim salda rozrachunków krajowych banków centralnych ze strefy euro z EBC w TARGET (zob. „Salda w ramach ESBC / salda w ramach Eurosystemu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Wzrost zobowiązania netto w TARGET był spowodowany głównie wypływami środków pieniężnych wynikającymi z a) niższych depozytów EMS i EFSF (zob. nota 9.1 „Sektor instytucji rządowych i samorządowych”), b) niższych sald systemów zewnętrznych spoza strefy euro przyłączonych do TARGET przez komponent TARGET‑ECB (zob. nota 10 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”) oraz c) mniejszych środków pieniężnych otrzymanych jako zabezpieczenie pożyczek papierów wartościowych z programu PSPP i programu PEPP dla sektora publicznego (zob. nota 8 „Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych ze strefy euro w euro” i nota 10 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”). Oddziaływanie tych czynników zostało częściowo zrównoważone, głównie przez wpływy środków pieniężnych z tytułu zapadających papierów wartościowych w ramach programów APP i PEPP, które były rozliczane przez rachunki w TARGET (zob. nota 4 „Papiery wartościowe rezydentów strefy euro w euro”).

Odsetki od pozycji w TARGET utrzymywanych przez krajowe banki centralne ze strefy euro wobec EBC, z wyjątkiem sald wynikających z przeciwstawnych swapów związanych z operacjami zasilającymi w płynność w dolarach amerykańskich, oblicza się codziennie według ostatniej dostępnej stopy procentowej zastosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących.

Do innych zobowiązań w ramach Eurosystemu należały przede wszystkim depozyty przyjęte przez EBC w roli agenta skarbowego na rzecz Komisji Europejskiej, związane z zarządzaniem operacjami zaciągania i udzielania pożyczek przez UE (zob. nota 21 „Zarządzanie operacjami zaciągania i udzielania pożyczek”).

Nota 13 – Pozostałe pasywa

Nota 13.1 – Różnice z wyceny instrumentów pozabilansowych

Na pozycję składają się przede wszystkim zmiany w wycenie walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2023 (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te zmiany wyniosły 68 mln EUR (2022: 430 mln EUR) i wynikają z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro według kursów obowiązujących na dzień bilansowy a ich wartością w przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na ten dzień (zob. „Instrumenty pozabilansowe” i „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Nota 13.2 – Rozliczenia międzyokresowe

Pozycja obejmowała:

Na 31 grudnia 2023 dwie główne składowe tej pozycji to naliczone odsetki od sald w TARGET należne krajowym bankom centralnym za grudzień 2023 (zob. nota 10 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro” i nota 12.2 „Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)”) oraz naliczone odsetki należne krajowym bankom centralnym ze strefy euro za 2023 z tytułu rezerw dewizowych przekazanych do EBC (zob. nota 12.1 „Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych”). Te kwoty zostały rozliczone w styczniu 2024.

Wykazano tu także naliczone odsetki płatne od depozytów przyjętych przez EBC w roli agenta skarbowego (zob. nota 9.1 „Sektor instytucji rządowych i samorządowych”, nota 10 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro” i nota 12.2 „Pozostałe zobowiązania w ramach Eurosystemu (netto)”).

Pozostałą część pozycji stanowiły głównie a) naliczone odsetki płatne od sald systemów zewnętrznych ze strefy euro przyłączonych do TARGET przez komponent TARGET‑ECB (zob. nota 9.2 „Pozostałe zobowiązania”), b) różne rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów oraz c) naliczone odsetki płatne od środków pieniężnych otrzymanych jako zabezpieczenie w związku z pożyczkami papierów wartościowych udzielonymi przez EBC (nota 8 „Pozostałe zobowiązania wobec instytucji kredytowych ze strefy euro w euro” i nota 10 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”).

Nota 13.3 – Pozycje różne

Na 31 grudnia 2023 wartość pozycji wynosiła 1401 mln EUR (2022: 1562 mln EUR). Składały się na nią salda w wysokości 635 mln EUR (2022: 974 mln EUR) dotyczące walutowych transakcji swap i forward otwartych na 31 grudnia 2023 (zob. nota 20 „Walutowe transakcje swap i forward”). Te salda wynikały z różnicy między wartością tych transakcji po przeliczeniu na euro po średnim koszcie danej waluty na dzień bilansowy a ich wartością w euro przy początkowym ujęciu (zob. „Instrumenty pozabilansowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Pozycja obejmuje także zobowiązanie z tytułu leasingu w kwocie 117 mln EUR (2022: 141 mln EUR) (zob. „Leasing” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”).

Ponadto pozycja obejmuje zobowiązanie netto EBC z tytułu określonych świadczeń w odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia i pozostałych świadczeń długoterminowych dla pracowników^[45], członków Zarządu i zatrudnionych przez EBC członków Rady ds. Nadzoru. Uwzględnia również świadczenia przysługujące pracownikom EBC z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Świadczenia po okresie zatrudnienia, pozostałe świadczenia długoterminowe i świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy

Bilans
Po stronie pasywów w „Pozycjach różnych” wykazano następujące kwoty z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia, pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń dla pracowników z tytułu rozwiązania stosunku pracy^[46]:

W 2023 wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń wobec pracowników wynosiła 2458 mln EUR (2022: 1947 mln EUR) i obejmowała świadczenia bez odrębnego funduszu w wysokości 278 mln EUR (2022: 233 mln EUR) z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia innych niż emerytury i pozostałych świadczeń długoterminowych. Wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń wobec członków Zarządu i Rady ds. Nadzoru, która wyniosła 35 mln EUR (2022: 31 mln EUR), dotyczy wyłącznie rozwiązań bez odrębnego funduszu zapewniających świadczenia po okresie zatrudnienia i pozostałe świadczenia długoterminowe.

Aktualizacja wyceny zobowiązania netto EBC z tytułu określonych świadczeń w odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia jest wykazana w bilansie w pozycji pasywów „Różnice z wyceny”. W 2023 ujęto w tej pozycji zyski z tytułu ponownej wyceny w kwocie 238 mln EUR (2022: 369 mln EUR) (zob. nota 15 „Różnice z wyceny”).

Zmiany wysokości zobowiązania z tytułu określonych świadczeń, aktywów programu i wyników ponownej wyceny
Zmiany wartości bieżącej zobowiązania z tytułu określonych świadczeń były następujące:

Łączne straty z tytułu ponownej wyceny zobowiązania z tytułu określonych świadczeń w 2023, w wysokości 331 mln EUR, były spowodowane głównie obniżeniem stopy dyskontowej stosowanej do wyceny aktuarialnej z 3,9% w 2022 do 3,4% w 2023.

Zmiany wartości godziwej aktywów programu w filarze o określonych świadczeniach w odniesieniu do pracowników były następujące:

Zyski z tytułu ponownej wyceny aktywów programu w 2023 wynikały stąd, że faktyczny zwrot z jednostek funduszu był wyższy niż zakładane przychody odsetkowe z aktywów programu, które opierały się na założonej stopie dyskontowej wynoszącej 3,9%.

Wystąpiły następujące zmiany w kwotach z tytułu ponownej wyceny:

Rachunek zysków i strat
W rachunku zysków i strat wykazano następujące kwoty:

Kwoty ujęte w rachunku zysków i strat w odniesieniu do kosztów bieżącego zatrudnienia, kosztów z tytułu odsetek od zobowiązania i przychodów z tytułu odsetek od aktywów programu oblicza się według stóp za poprzedni rok. Stopa dyskontowa stosowana do wyceny aktuarialnej wzrosła z 1,3% w 2021 do 3,9% w 2022, czego skutkiem w 2023 były a) niższe koszty bieżącego zatrudnienia, b) wyższe koszty z tytułu odsetek od zobowiązania oraz c) wyższe przychody z tytułu odsetek od aktywów programu.

Ponowną wycenę pozostałych świadczeń długoterminowych i świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy, według stóp mających zastosowanie do wyceny aktuarialnej, wykazuje się w rachunku zysków i strat za bieżący rok. W związku z tym niższa stopa dyskontowa, wynosząca 3,4%, zastosowana do wyceny aktuarialnej na koniec 2023 spowodowała stratę z tytułu ponownej wyceny, wykazaną za 2023.

Główne założenia
Na potrzeby sporządzenia wspomnianej wyceny niezależny aktuariusz przyjął zatwierdzone przez Zarząd założenia dotyczące rachunkowości i ujawniania informacji. Zobowiązanie z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia i pozostałych świadczeń długoterminowych obliczono na podstawie następujących głównych założeń:

Nota 14 – Rezerwy celowe

Na 31 grudnia 2023 pozycja obejmowała rezerwę na koszty administracyjne w kwocie 67 mln EUR (2022: 69 mln EUR). Na koniec 2022 pozycja obejmowała także rezerwę na ryzyka finansowe w wysokości 6566 mln EUR. W związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację ta rezerwa powiększyła się o kwotę 53 mln EUR wpłaconą przez Hrvatska narodna banka ze skutkiem od 1 stycznia 2023^[47], w wyniku czego wysokość rezerwy wyniosła 6620 mln EUR.

Poziom rezerwy na ryzyka finansowe i zasadność jej dalszego utrzymywania podlegają corocznej weryfikacji na podstawie dokonywanej przez EBC oceny stopnia narażenia na te ryzyka, z uwzględnieniem różnych czynników. Wysokość rezerwy łącznie z kwotą ogólnego funduszu rezerwowego nie może przekroczyć wartości kapitału EBC opłaconego przez krajowe banki centralne ze strefy euro. Rezerwa ma być wykorzystywana w zakresie uznanym przez Radę Prezesów za niezbędny, by zrównoważyć straty, które powstają wskutek ekspozycji na ryzyka finansowe. Na koniec 2023 środki z rezerwy zostały w całości uwolnione w celu pokrycia strat powstałych z tytułu ekspozycji na ryzyka finansowe, przez co strata EBC za 2023 zmniejszyła się do 1266 mln EUR. Straty wynikały głównie ze wzrostu stopy procentowej stosowanej przez Eurosystem w przetargach dotyczących podstawowych operacji refinansujących, który spowodował znaczne koszty z tytułu odsetek od zobowiązania netto EBC w TARGET (zob. nota 23.4 „Pozostałe przychody z tytułu odsetek oraz pozostałe koszty z tytułu odsetek”).

Wskutek uwolnienia całości środków z rezerwy na ryzyka finansowe jej wysokość na 31 grudnia 2023 wynosiła zero. W ramach corocznej weryfikacji Rada Prezesów może podjąć decyzję o ponownym zasileniu rezerwy, gdy EBC zacznie z powrotem osiągać zysk.

Nota 15 – Różnice z wyceny

Pozycja obejmuje przede wszystkim salda aktualizacji wyceny wynikające z niezrealizowanych zysków na aktywach, zobowiązaniach i instrumentach pozabilansowych (zob. „Ustalanie wyniku finansowego”, „Złoto oraz aktywa i pasywa w walutach obcych”, „Papiery wartościowe” oraz „Instrumenty pozabilansowe” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości”). Obejmuje także aktualizację wyceny zobowiązania netto EBC z tytułu określonych świadczeń w odniesieniu do świadczeń po okresie zatrudnienia (zob. „Świadczenia po okresie zatrudnienia, pozostałe świadczenia długoterminowe i świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 13.3 „Pozycje różne”).

Wyższe saldo różnic z wyceny w 2023 wynika przede wszystkim ze wzrostu ceny rynkowej złota wyrażonej w euro. Dodatkowo, w związku z wprowadzeniem wspólnej waluty przez Chorwację, saldo powiększyło się o kwotę 296 mln EUR wpłaconą przez Hrvatska narodna banka ze skutkiem od 1 stycznia 2023. Wzrost salda został częściowo zrównoważony przez zmniejszenie się różnic z wyceny walut obcych, głównie na skutek deprecjacji dolara amerykańskiego i jena względem euro.

Do wyceny na koniec roku przyjęto następujące kursy wymiany:

Nota 16 – Kapitał i rezerwy kapitałowe

Nota 16.1 – Kapitał

Subskrybowany kapitał EBC wynosi 10 825 mln EUR.

1 stycznia 2023 Chorwacja wprowadziła wspólną walutę. Zgodnie z art. 48 ust. 1 Statutu ESBC z dniem 1 stycznia 2023 Hrvatska narodna banka przekazał do EBC pozostałą część swojego wkładu kapitałowego, wynoszącą 69 mln EUR^[48]. Wskutek tego łączny opłacony kapitał EBC zwiększył się z 8880 mln EUR na 31 grudnia 2022 do 8948 mln EUR na 1 stycznia 2023, jak pokazuje poniższa tabela.

Krajowe banki centralne ze strefy euro w pełni opłaciły swój udział w subskrybowanym kapitale.

Krajowe banki centralne spoza strefy euro wpłacają 3,75% swojego udziału w subskrybowanym kapitale jako wkład w koszty operacyjne EBC. Te banki nie są uprawnione do udziału w podziale zysków EBC ani nie są zobowiązane do pokrywania jego ewentualnych strat.

2.5 Instrumenty pozabilansowe

Nota 17 – Programy pożyczek papierów wartościowych

Europejski Bank Centralny, na potrzeby zarządzania swoimi funduszami własnymi, wprowadził program pożyczek papierów wartościowych, w ramach którego wyspecjalizowany podmiot udziela takich pożyczek w imieniu EBC.

Ponadto, zgodnie z decyzjami Rady Prezesów, EBC udostępnił do pożyczania papiery wartościowe utrzymywane na potrzeby polityki pieniężnej^[49].

Pożyczki papierów wartościowych są wykazywane na kontach pozabilansowych, chyba że jako ich zabezpieczenie złożono środki pieniężne, które na koniec roku pozostają niezainwestowane^[50]. Na 31 grudnia 2023 saldo nierozliczonych pożyczek wynosiło 32 791 mln EUR (2022: 11 569 mln EUR), z czego 26 577 mln EUR (2022: 6637 mln EUR) przypadało na pożyczki papierów wartościowych utrzymywanych na potrzeby polityki pieniężnej.

Nota 18 – Kontrakty futures na stopy procentowe

Saldo otwartych transakcji, według kursów walutowych na koniec roku, było następujące:

Te transakcje były zawierane w ramach zarządzania rezerwami dewizowymi EBC.

Nota 19 – Transakcje forward na papierach wartościowych

Saldo otwartych transakcji, według kursów walutowych na koniec roku, było następujące:

Te transakcje były zawierane w ramach zarządzania rezerwami dewizowymi EBC.

Nota 20 – Walutowe transakcje swap i forward

Zarządzanie rezerwami dewizowymi
Walutowe transakcje swap i forward były zawierane w ramach zarządzania rezerwami dewizowymi EBC. Nierozliczone należności i zobowiązania z tytułu tych transakcji, wykazane według kursów walutowych na koniec roku, były następujące:

Linie swapowe do dostarczania płynności
EBC należy do sieci banków centralnych stosujących linie swapowe. Otworzył dwustronne linie swapowe z bankami centralnymi Kanady (Bank of Canada), Wielkiej Brytanii (Bank of England), Japonii (Bank of Japan), Stanów Zjednoczonych (System Rezerwy Federalnej) i Szwajcarii (Swiss National Bank). Utrzymuje również dwustronną linię swapową z bankiem centralnym Chińskiej Republiki Ludowej (Bank Ludowy Chin). Te linie umożliwiają a) dostarczanie płynności w walutach powyższych banków bankom centralnym ze strefy euro lub b) dostarczanie płynności w euro instytucjom finansowym na obszarze jurysdykcji powyższych banków. Ponadto na mocy umów swapowych z bankami centralnymi Danii (Danmarks Nationalbank), Polski (Narodowy Bank Polski) i Szwecji (Sveriges riksbank) możliwe jest dostarczanie płynności w euro instytucjom finansowym na obszarze jurysdykcji tych banków. Celem powyższych linii jest zaspokajanie ewentualnych potrzeb płynnościowych, by przeciwdziałać potencjalnym zaburzeniom w funkcjonowaniu rynków, a przez to minimalizować ryzyko rozprzestrzeniania się niekorzystnych zjawisk na rynki finansowe i gospodarki strefy euro^[51].

Należności i zobowiązania nominowane w dolarach amerykańskich z terminem zapadalności w 2024 powstały w związku z zasilaniem kontrahentów Eurosystemu w płynność w tej walucie (zob. nota 10 „Zobowiązania wobec nierezydentów strefy euro w euro”).

Nota 21 – Zarządzanie operacjami zaciągania i udzielania pożyczek

W 2023 Europejski Bank Centralny nadal odpowiadał za zarządzanie rachunkami i obsługiwanie płatności związanych z operacjami zaciągania i udzielania pożyczek przez UE w ramach instrumentu średnioterminowej pomocy finansowej, europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej i umowy pożyczkowej z Grecją.

W reakcji na pandemię COVID‑19 Unia Europejska udzieliła państwom członkowskim pożyczek w ramach instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE). Instrument SURE przestał być dostępny 31 grudnia 2022, ale termin zapadalności obligacji wyemitowanych w ramach tego instrumentu wynosi od 5 do 30 lat. Ponadto w 2023 Unia Europejska w dalszym ciągu zapewniała państwom członkowskim finansowanie w postaci bezzwrotnego wsparcia finansowego i pożyczek w ramach programu Next Generation EU (NGEU), który ustanowiono w celu wsparcia odbudowy unijnej gospodarki oraz jej transformacji ekologicznej i cyfrowej. W 2023 Unia Europejska udzieliła też wsparcia Ukrainie w postaci pożyczek w ramach nowego instrumentu pomocy makrofinansowej (MFA+). EBC pomagał Komisji Europejskiej w zarządzaniu operacjami związanymi ze wspomnianymi wyżej instrumentami.

W 2023 Europejski Bank Centralny obsługiwał płatności związane z wszystkimi tymi operacjami.

Nota 22 – Zobowiązania warunkowe z tytułu toczących się postępowań sądowych

Przeciwko EBC wniesiono pozwy dotyczące nadzoru sprawowanego przez EBC nad Banca Carige S.p.A. (Banca Carige). W jednym z pozwów akcjonariusze Banca Carige dochodzą od EBC rekompensaty finansowej z tytułu szkód rzekomo poniesionych wskutek różnych działań podjętych przez EBC w ramach nadzoru nad Banca Carige, obejmujących zarówno rzekome zaniechania, jak i rzekomo szkodliwe działania. Ta sprawa zostanie rozstrzygnięta przy uwzględnieniu m.in. ostatecznego wyniku innych powiązanych spraw. W jednej z nich Sąd Unii Europejskiej uznał, w wyroku z 12 października 2022, że decyzja EBC o ustanowieniu wobec Banca Carige tymczasowego zarządu nie miała odpowiedniej podstawy prawnej na gruncie włoskiego prawa. W związku z tym Sąd unieważnił decyzję EBC o ustanowieniu wobec Banca Carige tymczasowego zarządu, a także pierwsze przedłużenie okresu tymczasowego zarządu dokonane w 2019. EBC odwołał się jednak do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wciąż może uchylić ten wyrok. Ponadto nadal w toku jest postępowanie dotyczące pozwu o unieważnienie dwóch kolejnych decyzji EBC w sprawie przedłużenia tymczasowego zarządu.

2.6 Noty objaśniające do rachunku zysków i strat

Nota 23 – Wynik z tytułu odsetek

Nota 23.1 – Przychody z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych

Pozycja obejmuje przychody z tytułu odsetek od dewizowych aktywów rezerwowych EBC pomniejszone o odpowiednie koszty odsetkowe.

Poniżej przedstawiono przychody/koszty netto z tytułu odsetek według rodzaju instrumentu:

Przychody/koszty netto z tytułu odsetek w podziale na waluty kształtowały się następująco:

Nota 23.2 – Przychody z tytułu odsetek wynikające z przydziału banknotów euro w Eurosystemie

Pozycja obejmuje przychody odsetkowe związane z 8‑procentowym udziałem EBC w łącznej wartości emisji banknotów euro (zob. „Banknoty w obiegu” w punkcie 2.3 „Polityka rachunkowości” oraz nota 5.1 „Należności z tytułu przydziału banknotów euro w Eurosystemie”). W 2023 te przychody wyniosły 4817 mln EUR (2022: 736 mln EUR). Ich wzrost wynikał z wyższej średniej stopy procentowej podstawowych operacji refinansujących w 2023 w porównaniu z poprzednim rokiem (3,8% w 2023 wobec 0,6% w 2022).

Nota 23.3 – Odsetki od wierzytelności krajowych banków centralnych z tytułu przekazanych rezerw dewizowych

W tej pozycji wykazano odsetki wypłacone krajowym bankom centralnym ze strefy euro od ich wierzytelności z tytułu dewizowych aktywów rezerwowych przekazanych do EBC (zob. nota 12.1 „Zobowiązania stanowiące równowartość przekazanych rezerw dewizowych”). W 2023 koszty z tytułu odsetek wyniosły 1335 mln EUR (2022: 201 mln EUR). Ich wzrost wynikał z wyższej średniej stopy procentowej podstawowych operacji refinansujących w 2023 w porównaniu z poprzednim rokiem (3,8% w 2023 wobec 0,6% w 2022).

Nota 23.4 – Pozostałe przychody z tytułu odsetek oraz pozostałe koszty z tytułu odsetek

Pozostałe przychody i koszty odsetkowe kształtowały się następująco:

Nota 24 – Zrealizowane zyski/straty z operacji finansowych

Zrealizowane zyski/straty z operacji finansowych kształtowały się następująco:

Do zrealizowanych strat cenowych netto zaliczają się zrealizowane zyski i straty z tytułu papierów wartościowych i kontraktów futures na stopy procentowe. W 2023 zrealizowane straty cenowe netto wynikały głównie z podejścia księgowego do amortyzacji premii / odpisu dyskonta w związku ze spłatą papierów wartościowych utrzymywanych w portfelu ABSPP^[52].

Poniżej przedstawiono zrealizowane zyski i straty z operacji finansowych w podziale na waluty i kwartały:

Nota 25 – Odpisy aktualizujące wartość aktywów i pozycji finansowych

Ujęto następujące odpisy aktualizujące wartość aktywów i pozycji finansowych:

W 2023 wraz ze wzrostem rentowności części papierów wartościowych w portfelu dolarowym i portfelu funduszy własnych obniżyła się ich wartość rynkowa, czego skutkiem były niezrealizowane straty cenowe na koniec roku. W 2022 te straty były dużo wyższe, co wynikało ze znacznego wzrostu rentowności, który skutkował sporym spadkiem wartości rynkowej większości papierów wartościowych w tych portfelach na koniec 2022.

Nota 26 – Wynik z tytułu opłat i prowizji

Na przychody wykazywane w tej pozycji składają się przede wszystkim opłaty nadzorcze. Koszty wynikają głównie z opłat powierniczych.

Przychody i koszty z tytułu zadań nadzorczych
Na przychody z tytułu nadzoru bankowego składają się głównie opłaty nadzorcze. W celu pokrycia kosztów poniesionych w związku z wykonywaniem zadań nadzorczych EBC pobiera od nadzorowanych podmiotów roczne opłaty. Przychód z tytułu opłat nadzorczych za 2023, ustalony na podstawie rocznych kosztów faktycznie poniesionych przez EBC w związku z wykonywaniem zadań nadzorczych, wyniósł 654 mln EUR (2022: 594 mln EUR).

W celu ustalenia kwoty należnych opłat nadzorczych rzeczywiste roczne koszty są korygowane o kwoty zwrócone bankom lub od nich otrzymane za poprzednie okresy i inne kwoty, w tym otrzymane odsetki za zwłokę^[53]. Po skorygowaniu o otrzymane odsetki za zwłokę i kwoty netto zwrócone bankom za poprzednie okresy opłaty nadzorcze należne od nadzorowanych podmiotów za 2023 są prawie równe kwocie rzeczywistych rocznych kosztów wynoszącej 654 mln EUR^[54] (zob. nota 6.4 „Rozliczenia międzyokresowe”). Obciążenie podmiotów indywidualnymi opłatami nadzorczymi nastąpi w drugim kwartale 2024^[55].

EBC może również nakładać na nadzorowane podmioty kary administracyjne za nieprzestrzeganie obowiązujących unijnych przepisów bankowych dotyczących wymogów ostrożnościowych (w tym decyzji nadzorczych EBC). Związanych z tym wpływów nie bierze się pod uwagę przy obliczaniu rocznych opłat nadzorczych, w których nie uwzględnia się także zwróconych kar w przypadku zmiany lub unieważnienia wcześniejszych decyzji w sprawie sankcji. Te kwoty są natomiast wykazywane w rachunku zysków i strat EBC. W 2023 przychód z tytułu kar nałożonych na nadzorowane podmioty wyniósł 18 mln EUR (2022: 12 mln EUR).

W związku z tym przychód EBC z tytułu zadań nadzorczych przedstawiał się następująco:

Koszty związane z nadzorem bankowym wynikają z bezpośredniego nadzoru nad bankami istotnymi, zwierzchniej kontroli nad nadzorem nad bankami mniej istotnymi oraz realizacji zadań międzywydziałowych i obsługi specjalistycznej. Są to bezpośrednie koszty pionu nadzoru EBC i odpowiednie koszty jednostek pomocniczych niezbędne do wykonywania zadań nadzorczych EBC, z tytułu usług w zakresie m.in. zaplecza biurowo‑technicznego, zarządzania kadrami, informatyki, obsługi prawnej, audytu i obsługi administracyjnej, komunikacji i tłumaczeń.

Rzeczywiste koszty związane z zadaniami nadzorczymi EBC, które są pokryte z rocznych opłat nadzorczych za 2023, wyniosły 654 mln EUR (2022: 594 mln EUR). Ogólny wzrost kosztów wynikał z wyższych kosztów osobowych w 2023. W poprzednim roku koszty osobowe zostały pomniejszone o zyski aktuarialne z tytułu pozostałych świadczeń długoterminowych wynikające ze znacznie wyższej stopy dyskontowej zastosowanej do wyceny aktuarialnej na koniec 2022^[56]. W 2023 koszty osobowe wzrosły też na skutek zwiększenia się przeciętnego zatrudnienia w Nadzorze Bankowym EBC i waloryzacji wynagrodzeń. Do ogólnego wzrostu kosztów z tytułu zadań nadzorczych przyczynił się dodatkowo – poza wyższymi kosztami osobowymi – powrót do pełnej aktywności w nadzorze bankowym po pandemii.

Nota 27 – Przychody z tytułu akcji i udziałów

W tej pozycji wykazuje się otrzymaną dywidendę od udziałów EBC w BIS, która w 2023 wyniosła 1 mln EUR (2022: 1 mln EUR) (zob. nota 6.2 „Inne aktywa finansowe”).

Nota 28 – Pozostałe przychody

Przychody z różnych innych źródeł w 2023 wynosiły 72 mln EUR (2022: 61 mln EUR) i wynikały głównie z partycypacji uczestniczących krajowych banków centralnych w kosztach poniesionych przez EBC w związku z realizowanymi przedsięwzięciami i usługami ESBC.

Nota 29 – Koszty osobowe

Koszty osobowe kształtowały się następująco:

Przeciętne zatrudnienie wyniosło 4222 EPC (ekwiwalenty pełnego czasu pracy)^[57] (2022: 4136), z czego 380 przypadało na kadrę kierowniczą (2022: 373).

Kwota wynagrodzeń i dodatków zwiększyła się w wyniku wzrostu przeciętnego zatrudnienia w EBC, głównie w nadzorze bankowym, oraz waloryzacji wynagrodzeń. Wzrost tej kwoty został częściowo zrównoważony przez niższe koszty z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia, wynikające głównie z wyższej stopy dyskontowej zastosowanej w wycenie aktuarialnej do wyliczenia kosztów bieżącego zatrudnienia za 2023^[58] (zob. nota 13.3 „Pozycje różne”).

Wynagrodzenia członków Zarządu i Rady ds. Nadzoru
Członkowie Zarządu i zatrudnieni przez EBC członkowie Rady ds. Nadzoru otrzymują wynagrodzenie podstawowe i dodatek mieszkaniowy. Prezesowi zamiast tego dodatku przysługuje mieszkanie służbowe. Członkowie Zarządu i przewodniczący Rady ds. Nadzoru otrzymują także dodatek na cele reprezentacyjne. Zgodnie z warunkami zatrudnienia pracowników Europejskiego Banku Centralnego członkom Zarządu i Rady ds. Nadzoru mogą przysługiwać – w zależności od ich sytuacji osobistej – dodatek rodzinny, dodatki na dzieci i ich edukację oraz inne dodatki. Od wynagrodzenia odprowadza się podatek na rzecz UE, a także składki na fundusz emerytalny oraz ubezpieczenia: zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe. Dodatki są wolne od opodatkowania i nie wchodzą do podstawy wymiaru emerytury.

W 2023 podstawowe wynagrodzenia członków Zarządu i zatrudnionych przez EBC członków Rady ds. Nadzoru (czyli z wyłączeniem przedstawicieli krajowych organów nadzoru) były następujące^[59]:

Łączna kwota dodatków wypłaconych członkom Zarządu i Rady ds. Nadzoru oraz opłaconych przez EBC na ich rzecz składek na ubezpieczenia zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe wyniosła 1 169 703 EUR (2022: 1 110 618 EUR).

Byli członkowie Zarządu i Rady ds. Nadzoru po zakończeniu kadencji mogą otrzymywać przez ograniczony czas wynagrodzenie przejściowe. W 2023 wypłaty z tego tytułu, związane z nimi dodatki oraz opłacone przez EBC składki na ubezpieczenia zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe byłych członków obu organów wyniosły 365 864 EUR (2022: 742 892 EUR). Niższa kwota tych płatności wynikała głównie ze zmniejszenia się w 2023 liczby otrzymujących je byłych członków Zarządu i Rady w porównaniu z 2022.

Płatności z tytułu świadczeń emerytalnych, w tym dodatki po okresie zatrudnienia, a także składki na ubezpieczenia zdrowotne, opiekuńcze i wypadkowe na rzecz byłych członków Zarządu i Rady ds. Nadzoru oraz osób będących na ich utrzymaniu wyniosły 2 670 313 EUR (2022: 1 095 737 EUR)^[60]. W 2023 ta kwota objęła ryczałtową odprawę, jaką były członek otrzymał z chwilą przejścia na emeryturę zamiast przyszłych świadczeń emerytalnych.

Nota 30 – Koszty administracyjne

Koszty administracyjne kształtowały się następująco:

Ogólny wzrost kosztów administracyjnych w 2023 wynikał głównie z a) wyższych kosztów konsultantów zewnętrznych w zakresie obsługi informatycznej i przedsięwzięć Eurosystemu („Usługi obce”), b) powrotu do pełnej aktywności po pandemii, w szczególności w nadzorze bankowym, oraz c) oddziaływania inflacji. Te dwa ostatnie czynniki wpłynęły na różne koszty ujęte w tej pozycji.

Nota 31 – Usługi produkcji banknotów

W 2023 koszty z tego tytułu wyniosły 9 mln EUR (2022: 9 mln EUR). Złożyły się na nie przede wszystkim koszty międzynarodowego transportu banknotów euro z drukarni do krajowych banków centralnych (dostawy nowych banknotów) oraz między krajowymi bankami centralnymi (uzupełnianie niedoborów zapasami). Te koszty pokrywa centralnie EBC.

2.7 Zdarzenia po dniu bilansowym

Nota 32 – Copięcioletnia aktualizacja klucza kapitałowego EBC

Zgodnie z art. 29 Statutu ESBC wagi w kluczu subskrypcji kapitału EBC przypisane do krajowych banków centralnych są aktualizowane co pięć lat^[61]. 1 stycznia 2024 dokonano piątej takiej aktualizacji od powstania EBC, z następującym wynikiem:

Wpływ na opłacony kapitał EBC
Ponieważ waga krajowych banków centralnych ze strefy euro (które w pełni opłaciły swoje udziały) w subskrybowanym kapitale EBC wynoszącym 10 825 mln EUR zmniejszyła się w sumie o 0,2200 pkt proc., a waga krajowych banków centralnych spoza strefy euro (które opłacają jedynie 3,75% subskrybowanego przez siebie kapitału) odpowiednio wzrosła, 1 stycznia 2024 opłacony kapitał EBC zmniejszył się o 23 mln EUR.

Wpływ na należności krajowych banków centralnych stanowiące równowartość przekazanych do EBC dewizowych aktywów rezerwowych
Zgodnie z art. 30 ust. 2 Statutu ESBC krajowe banki centralne przekazują do EBC dewizowe aktywa rezerwowe proporcjonalnie do swojego udziału w jego subskrybowanym kapitale. Ponieważ waga krajowych banków centralnych ze strefy euro (które przekazały do EBC dewizowe aktywa rezerwowe) w subskrybowanym kapitale EBC zmniejszyła się, odpowiednio skorygowano także wysokość należności stanowiących równowartość przekazanych rezerw. Wskutek tego 1 stycznia 2024 te należności zmniejszyły się o 109 mln EUR, którą to kwotę zwrócono krajowym bankom centralnym ze strefy euro.

2.8 Sprawozdanie finansowe EBC za lata 2019–2023

2.8.1 Bilans

2.8.2 Rachunek zysków i strat

3 Raport niezależnego biegłego rewidenta

Prezes i Rada Prezesów
Europejskiego Banku Centralnego
Frankfurt nad Menem

Raport z badania sprawozdania finansowego EBC za rok 2023

Opinia

Przeprowadziliśmy badanie sprawozdania finansowego Europejskiego Banku Centralnego (EBC) za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2023 – będącego częścią rocznego raportu finansowego EBC – które obejmuje: bilans, rachunek zysków i strat, opis istotnych zasad rachunkowości oraz noty objaśniające.

Naszym zdaniem załączone sprawozdanie finansowe przedstawia prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji finansowej EBC na dzień 31 grudnia 2023 oraz wyników jego operacji finansowych za rok obrotowy zakończony z tą datą zgodnie z zasadami określonymi przez Radę Prezesów, które przedstawia decyzja EBC (UE) 2016/2247 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie rocznego sprawozdania finansowego EBC (EBC/2016/35), z późniejszymi zmianami, oparta na wytycznych EBC (UE) 2016/2249 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w Europejskim Systemie Banków Centralnych (EBC/2016/34), z późniejszymi zmianami.

Podstawa opinii

Badanie przeprowadziliśmy zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rewizji Finansowej (MSRF). Zakres naszej odpowiedzialności określony w MSRF został dodatkowo opisany w niniejszym raporcie w punkcie Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie sprawozdania finansowego. Jesteśmy niezależni od EBC w rozumieniu niemieckich wymogów etyki zawodowej mających zastosowanie do badania sprawozdania finansowego, które są zgodne z Kodeksem etyki zawodowych księgowych wydanym przez Radę Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych, a także spełniamy inne obowiązki etyczne wynikające z tych wymogów. Uważamy, że dowody badania, które uzyskaliśmy, stanowią wystarczającą i odpowiednią podstawę do wydania opinii.

Pozostałe informacje

Za pozostałe informacje zawarte w rocznym raporcie finansowym odpowiada Zarząd EBC. Są to wszystkie informacje zawarte w rocznym raporcie finansowym EBC z wyjątkiem sprawozdania finansowego i naszego raportu z badania.

Nasza opinia o sprawozdaniu finansowym nie uwzględnia pozostałych informacji i nie formułujemy żadnych wniosków na temat ich wiarygodności.

W ramach badania sprawozdania finansowego naszym zadaniem jest zapoznanie się z pozostałymi informacjami i rozważenie, czy nie odbiegają one istotnie od sprawozdania finansowego lub czy wiedza zdobyta przez nas w toku badania lub w inny sposób nie wydaje się istotnie zniekształcona.

Odpowiedzialność Zarządu i osób, którym powierzono zarządzanie, za sprawozdanie finansowe

Zarząd odpowiada za sporządzenie i rzetelną prezentację sprawozdania finansowego – zgodnie z zasadami określonymi przez Radę Prezesów, które przedstawia decyzja EBC (UE) 2016/2247 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie rocznego sprawozdania finansowego EBC (EBC/2016/35), z późniejszymi zmianami, oparta na wytycznych EBC (UE) 2016/2249 z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie ram prawnych rachunkowości i sprawozdawczości finansowej w Europejskim Systemie Banków Centralnych (EBC/2016/34), z późniejszymi zmianami – oraz za kontrolę wewnętrzną w takim zakresie, jaki uzna za konieczny do sporządzenia sprawozdania finansowego niezawierającego istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem lub błędem.

Przy sporządzaniu sprawozdania finansowego Zarząd odpowiada za ocenę zdolności EBC do kontynuacji działania, za ujawnienie, w stosownych przypadkach, spraw związanych z kontynuacją działania oraz za przyjęcie zasady kontynuacji działania jako podstawy rachunkowości.

Osoby, którym powierzono zarządzanie, odpowiadają za nadzorowanie procesu sprawozdawczości finansowej EBC.

Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie sprawozdania finansowego

Naszym celem jest uzyskanie wystarczającej pewności, że sprawozdanie finansowe jako całość nie zawiera istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem lub błędem, oraz wydanie raportu z badania wraz z opinią. Wystarczająca pewność oznacza wysoki poziom pewności, ale nie stanowi gwarancji, że badanie przeprowadzone zgodnie z MSRF zawsze wykryje istniejące istotne zniekształcenia. Zniekształcenia mogą powstać wskutek oszustwa lub błędu i są uznawane za istotne, gdy można racjonalnie oczekiwać, że – pojedynczo lub łącznie – wpłyną na decyzje gospodarcze podejmowane przez odbiorców sprawozdania finansowego na jego podstawie.

Podczas planowania i prowadzenia badania zgodnie z MSRF przez cały czas kierujemy się profesjonalnym osądem i zachowujemy zawodowy sceptycyzm. Ponadto:

• identyfikujemy i oceniamy ryzyko istotnego zniekształcenia sprawozdania finansowego spowodowanego oszustwem lub błędem, opracowujemy i przeprowadzamy procedury badania odpowiednie do tego ryzyka oraz uzyskujemy dowody badania stanowiące wystarczającą i odpowiednią podstawę do wydania opinii. Ryzyko niewykrycia istotnego zniekształcenia jest wyższe w przypadku oszustwa niż w przypadku błędu, ponieważ oszustwo może obejmować zmowę, fałszerstwo, celowe pominięcia, wprowadzenie w błąd lub obejście kontroli wewnętrznej;
• zapoznajemy się z funkcjonowaniem kontroli wewnętrznej w zakresie potrzebnym do opracowania procedur badania odpowiednich w danych okolicznościach, ale nie w celu wyrażenia opinii na temat skuteczności tej kontroli w EBC;
• oceniamy odpowiedniość przyjętej polityki rachunkowości oraz zasadność szacunków księgowych i związanych z nimi informacji ujawnionych przez kierownictwo;
• stwierdzamy, czy kierownictwo odpowiednio zastosowało rachunkową zasadę kontynuacji działania oraz, na podstawie uzyskanych dowodów badania, czy występuje istotna niepewność związana ze zdarzeniami lub warunkami, która może rodzić znaczące wątpliwości co do zdolności EBC do kontynuacji działania. Jeśli stwierdzimy istnienie istotnej niepewności, jesteśmy zobowiązani zwrócić uwagę w naszym raporcie na odnośne informacje ujawnione w sprawozdaniu finansowym lub, jeśli te informacje są niewystarczające, zmodyfikować naszą opinię. Nasze wnioski opierają się na dowodach badania uzyskanych do dnia sporządzenia naszego raportu;
• oceniamy ogólną prezentację, strukturę i treść sprawozdania finansowego, w tym ujawnione w nim informacje, oraz to, czy transakcje i zdarzenia będące podstawą sprawozdania finansowego są w nim przedstawione w sposób zapewniający rzetelną prezentację.

Mamy obowiązek poinformować osoby, którym powierzono zarządzanie, m.in. o planowanym zakresie i harmonogramie badania oraz ważnych ustaleniach z badania, w tym rozpoznanych przez nas w trakcie badania istotnych niedociągnięciach w kontroli wewnętrznej.

Frankfurt nad Menem, 14 lutego 2024

Baker Tilly GmbH & Co. KG
Wirtschaftsprüfungsgesellschaft
(Düsseldorf)

Dr Stefan Wolfgang Fischer Wirtschaftsprüfer

Maria Brück Wirtschaftsprüferin

4 Informacja o sposobie podziału zysku lub pokrycia straty

Niniejsza informacja nie jest częścią sprawozdania finansowego EBC za 2023.

Zgodnie z art. 33 Statutu ESBC zysk netto EBC jest przekazywany w następującym porządku:

1. kwota określona przez Radę Prezesów – maksymalnie 20% zysku netto – zostaje przeniesiona do ogólnego funduszu rezerwowego, którego wysokość nie może przekroczyć 100% kapitału;
2. pozostały zysk netto jest dzielony między udziałowców EBC proporcjonalnie do ich opłaconych udziałów^[62].

W przypadku poniesienia przez EBC straty deficyt może zostać pokryty z ogólnego funduszu rezerwowego EBC, a w razie potrzeby, na podstawie decyzji Rady Prezesów, z dochodów pieniężnych za dany rok obrotowy proporcjonalnie i maksymalnie do wysokości kwot rozdzielonych między krajowe banki centralne zgodnie z art. 32 ust. 5 Statutu ESBC^[63].

Strata EBC za 2023, po uwolnieniu całości środków z rezerwy na ryzyka finansowe, wyniosła 1266 mln EUR (2022: zero). Na podstawie decyzji Rady Prezesów strata zostanie przeniesiona w bilansie EBC na kolejne okresy i skompensowana przyszłymi zyskami.