Noodsituatie coronavirus: ECB neemt extra maatregelen

door Christine Lagarde, president van de ECB

De pandemie van het coronavirus heeft geleid tot een mondiale noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid die zijn weerga niet kent. Er is sprake van een enorm menselijk drama dat de hele wereld raakt en onze dank gaat uit naar de toegewijde zorgverleners in de frontlinie van de gezondheidszorg. De pandemie brengt ook een extreme economische schok teweeg die vraagt om een ambitieuze, gecoördineerde en snelle beleidsreactie op alle fronten om mensen en bedrijven die gevaar lopen, te ondersteunen.

In tegenstelling tot de gebeurtenissen in 2008-2009 raakt de schok waarmee we nu worden geconfronteerd iedereen: het virus maakt geen onderscheid tussen landen of bevolkingsgroepen. Iedereen moet zijn of haar dagelijkse activiteiten en de daarmee gepaard gaande uitgaven terugbrengen, zolang als de inperkingsmaatregelen voortduren. Het komt er in feite op neer dat een groot deel van de economie tijdelijk wordt ’uitgezet’.

Hierdoor zal de economische bedrijvigheid in het hele eurogebied sterk afnemen. Overheidsbeleid kan dit niet voorkomen. Wat overheden kunnen doen is ervoor zorgen dat de neergang niet langer duurt en niet omvangrijker is dan noodzakelijk. De huidige situatie zet de kasstroom van bedrijven en werknemers acuut onder druk en brengt het voortbestaan van bedrijven en banen in gevaar. Overheidsbeleid moet hen helpen.

Hierbij staan volksgezondheids- en begrotingsmaatregelen centraal. Daarnaast speelt het monetair beleid een cruciale rol. Het monetair beleid moet de financiële sector liquide houden en voor gunstige financieringsvoorwaarden voor alle sectoren van de economie zorgen. Dat geldt zowel voor individuen als voor gezinnen, bedrijven, banken en overheden.

Een verslechtering van de financieringsvoorwaarden zou de door het coronavirus veroorzaakte schok versterken, juist wanneer de economie meer steun nodig heeft. Wanneer de particuliere bestedingen onder grote druk staan, kunnen verslechterende financieringsvoorwaarden voor de overheidssector – in het eurogebied goed voor ruwweg de helft van de economie – een risico voor de prijsstabiliteit vormen.

In de afgelopen week hebben we gezien dat het financieringsklimaat in het eurogebied aanmerkelijk is verslechterd. Onze analyse over de economische situatie is somberder geworden. De grote onzekerheid over de economische gevolgen is nu zichtbaar bij alle activacategorieën, zowel in het eurogebied als wereldwijd.

Dit heeft de financieringsvoorwaarden verslechterd, in het bijzonder die bij langere looptijden. De risicovrije curve is opwaarts verschoven en de rendementen op overheidspapier – die cruciaal zijn voor de prijsbepaling van alle activa – zijn overal toegenomen en sterker uiteen gaan lopen. Deze ontwikkelingen belemmeren de soepele transmissie van ons monetair beleid in alle landen van het eurogebied en brengen de prijsstabiliteit in gevaar.

Daarom heeft de Raad van Bestuur van de ECB op woensdag een nieuw aankoopprogramma (Pandemic Emergency Purchase Programme – PEPP) aangekondigd voor een bedrag van € 750 miljard tot het einde van het jaar, bovenop de op 12 maart goedgekeurde € 120 miljard. Samen vertegenwoordigt dit 7,3% van het bbp van het eurogebied. Het programma is tijdelijk en bedoeld om het hoofd te bieden aan de niet eerder vertoonde situatie waarmee onze monetaire unie wordt geconfronteerd. Het is beschikbaar voor alle landen en blijft van kracht totdat de crisisfase van het coronavirus naar ons oordeel voorbij is.

Het nieuwe instrument heeft drie belangrijke voordelen. Ten eerste past het bij de schok waarmee we worden geconfronteerd: die komt van buitenaf, is onafhankelijk van de economische fundamentals en treft alle landen van het eurogebied. Ten tweede stelt het programma ons in staat voor alle looptijden te interveniëren, en zo financiële fragmentatie en verstoringen in de prijs van krediet te voorkomen. Ten derde is het zo ontworpen dat het een antwoord kan bieden op de stapsgewijze verspreiding van het virus en op de onzekerheid over wanneer en waar de gevolgen het meest zullen neerslaan.

Een en ander is verwerkt in de voorwaarden van het nieuwe programma. Hoewel de kapitaalverdeelsleutel van de ECB het uitgangspunt blijft voor de aankopen in de verschillende landen, worden de aankopen op flexibele manier uitgevoerd. Dat maakt een soepele spreiding van de aankopen in de tijd, over de verschillende activacategorieën en over de verschillende landen mogelijk.

Voor zover de zelfopgelegde limieten een belemmering zouden kunnen vormen voor de maatregelen die de ECB moet nemen om haar taak uit te voeren, zal de Raad van Bestuur overwegen deze limieten zo nodig te herzien om het optreden te kunnen afstemmen op de risico’s waarmee het geconfronteerd wordt. 

We staan klaar om de omvang van onze programma’s voor activa-aankopen uit te breiden en de samenstelling ervan zoveel en zolang als nodig aan te passen. We zullen alle opties en (nood)maatregelen onderzoeken om de economie te ondersteunen bij deze schok.

We hebben eveneens besloten kortlopend schuldpapier van voldoende kredietkwaliteit aan te kopen en het toegelaten onderpand voor onze herfinancieringstransacties uit te breiden. De bedoeling is om de maatregelen die we vorige week hebben genomen te versterken, teneinde de kredietverlening aan mensen en bedrijven te waarborgen.

We stellen € 3.000 miljard aan liquiditeiten beschikbaar via onze herfinancieringstransacties tegen het laagste rentetarief dat we ooit hebben gehanteerd, namelijk -0,75%. Door financiering aan te bieden tegen een tarief onder onze depositorente kunnen we de stimulans die uitgaat van de negatieve rente vergroten en direct richten op wie er het meest van kan profiteren. De Europese bankentoezichthouders hebben naar schatting € 120 miljard extra bankkapitaal vrij gemaakt, wat de kredietverleningscapaciteit van de banken in het eurogebied aanzienlijk kan ondersteunen.

Dit alles laat zien dat de ECB vastberaden is haar rol te spelen om elke burger in het eurogebied te ondersteunen in deze uiterst moeilijke tijd. De ECB zal ervoor zorgen dat alle sectoren van de economie kunnen profiteren van gunstige financieringsvoorwaarden om deze schok het hoofd te bieden. Binnen ons mandaat zullen we al het nodige doen om het eurogebied door deze crisis te loodsen, omdat de ECB ten dienste staat van de Europese bevolking.