De digitale euro en de ontwikkeling van het financiële stelsel

Inleidende verklaring door Fabio Panetta, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 15 juni 2022

Het is mij een groot genoegen om hier vandaag met u in gesprek te gaan over de vooruitgang die we hebben geboekt met het programma voor een digitale euro.

Een digitale euro zal Europeanen in staat stellen om binnen het gehele eurogebied met publiek geld digitale betalingen te doen, net zoals ze nu contant geld gebruiken voor fysieke betalingen.

Nu betalingen steeds meer digitaal gaan is geld van de centrale bank naar het digitale tijdperk brengen een logische stap en van cruciaal belang. Dit om twee redenen.

Allereerst moeten we de rol van publiek geld als monetair anker van het betalingssysteem waarborgen. Dit betekent dat mensen erop kunnen vertrouwen dat hun geld altijd één op één converteerbaar is naar publiek geld, dat een directe claim op de centrale bank is, net als contant geld. Zo zorgen we ervoor dat de verschillende vormen van geld op een goede manier naast elkaar kunnen bestaan, dat ze gemakkelijk kunnen worden geconverteerd en elkaar kunnen aanvullen. Een sterk monetair anker is nodig om de eenheid van geld, monetaire soevereiniteit en de integriteit van het financiële stelsel te beschermen.

Ten tweede zal een digitale euro bijdragen aan onze strategische autonomie en economische efficiëntie door een Europees betaalmiddel aan te bieden dat kan worden gebruikt voor alle digitale betalingen, dat beantwoordt aan de maatschappelijke doelstellingen van Europa en is gebaseerd op een Europese infrastructuur.

We zullen de digitale euro zo ontwerpen dat die aantrekkelijk is voor gebruikers en dat zij er graag overal mee willen betalen.^[1] Een digitale euro met de status van wettig betaalmiddel zal dit mogelijk moeten maken en een besluit hierover is aan u, de medewetgevers. Deze wetgeving zal ook helpen de netwerkeffecten te bereiken die essentieel zijn voor het succes van betaaloplossingen.^[2]

We zullen ook de hoogste privacynormen nastreven.^[3] Daarbij zal de digitale euro bijdragen aan financiële inclusie en digitale innovatie stimuleren, zoals onder andere de programmeerbaarheid van betalingen.^[4]

Voor de introductie van de digitale euro werken we aan een zo kort mogelijke implementatietijd, zo laag mogelijke kosten, het beheersen en reduceren van de risico's en een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk.

De digitale euro zal voortbouwen op de ervaringen van financiële intermediairs in diensten gericht op consumenten. We zullen ervoor zorgen dat private betaalmiddelen niet worden verdrongen en de financiële stabiliteit in stand blijft. Ik zal mij vandaag vooral op dat laatste punt richten: de mogelijke invloed van een digitale euro op het financiële stelsel.

De digitale euro en de ontwikkeling van het financiële stelsel

Bij het ontwerpen van de digitale euro kijken we niet alleen naar het betaallandschap van vandaag. Maar dan kijken we er ook vooral naar hoe dit er in de toekomst uit zou kunnen gaan zien.

Denk aan een wereld waarin de centrale bank alleen contant geld blijft aanbieden, maar waarin mensen steeds vaker digitaal willen betalen en dan alleen toegang hebben tot private vormen van digitaal geld.^[5]

In een dergelijke wereld zou centralebankgeld zijn spilrol in het betalingsverkeer verliezen. Ook zou het niet mogelijk zijn de complementariteit en omwisselbaarheid van publiek en privaat geld te blijven garanderen.^[6] In de monetaire en financiële sector zal een monetair anker, het centralebankgeld, ontbreken en deze zou daardoor blootgesteld worden aan mogelijke instabiliteit door een gebrek aan vertrouwen in de convertibiliteit van commercieel bank geld.^[7]

Het is ook denkbaar dat niet-Europese digitale betaaloplossingen en ‑technologieën onze betaalmarkt gaan domineren, zoals we al zien in sommige segmenten zoals kaarten en online betalingen. Dit risico zou nog kunnen worden vergroot als de grote technologiebedrijven, die gebruikmaken van hun zeer grote klantenbasis, nieuwe betaalmiddelen gaan aanbieden. Dit zou vragen oproepen over onze autonomie en privacy bij betalingen. Het zou zelfs de Europese soevereiniteit in gevaar kunnen brengen.^[8]

Bovendien zouden binnen het internationale monetaire systeem ook digitale centrale bank munten (CBDC’s) kunnen opkomen in de grote economieën. Dergelijke CBDC’s zouden voordelen bieden in termen van efficiency, schaalbaarheid, liquiditeit en veiligheid en zo ook internationaal aantrekkelijk kunnen worden. En deze kunnen het potentieel bezitten om grensoverschrijdende betalingen te vergemakkelijken, wat hun rol als wereldwijde betaaleenheid kan versterken.^[9] Om tegen een dergelijke achtergrond geen digitale euro uit te geven zou de internationale rol van de euro ondermijnen en dit zou aanvullende risico’s kunnen opleveren voor de soevereiniteit.

Dit scenario staat niet meteen op stapel, maar het zou mogelijkerwijs bewaarheid kunnen worden in de toekomst als we niet vandaag al actie ondernemen.

En als we dat niet doen, zullen we ook een toenemende verwarring zien over digitaal geld. Crypto’s zijn een goed voorbeeld.^[10] Ongedekte crypto’s kunnen bijvoorbeeld de functie van geld niet vervullen. Ze zijn niet stabiel en ook niet schaalbaar. De transacties zijn traag en duur. En in sommige hoedanigheden vormen ze een gevaar voor het milieu en voor andere maatschappelijke doelstellingen. Op stablecoins kan dan weer een run ontstaan, zoals we recent gezien hebben bij algoritmische stablecoins. Hierbij is het essentieel dat de resterende hiaten in de regelgeving voor crypto’s gedicht worden. Ik reken op dit Parlement om ervoor te zorgen dat uit de huidige onderhandelingen over de EU-verordening betreffende markten in cryptoactiva (MiCA)^[11] en de huidige wetgevingsvoorstellen inzake de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering een ambitieus regelgevingskader naar voren komt, met name wat betreft informatie die gepaard gaat met geldovermakingen en bepaalde cryptoactiva (FCTR).^[12]

Om verwarring te voorkomen over wat wel of niet digitaal geld is, moet de centrale bank zelf digitaal geld uitgeven, inspelend op de vraag naar digitalisering. Zo kan zij een anker van stabiliteit bieden in de wereld van digitale financiering.

De stabiliteit van het financiële stelsel beschermen

Wil de digitale euro deze rol kunnen vervullen, dan moeten we de mogelijke impact ervan op het monetaire beleid, de financiële stabiliteit en de dienstverlening door financiële intermediairs zorgvuldig evalueren.^[13]

Een digitale euro zou natuurlijk worden uitgegeven door de centrale bank. En in tegenstelling tot potentieel dominante private partijen in de digitale betaalmarkt van morgen – zoals grote technologiebedrijven – zal de centrale bank nauwlettend aandacht besteden aan overwegingen met betrekking tot financiële stabiliteit en aan de instandhouding van een divers en krachtig ecosysteem.

Dit betekent niet dat de status quo gehandhaafd moet blijven. Maar wel dat eventuele risico’s die voortvloeien uit de invoering van een digitale euro zowel in normale tijden als in tijden van financiële stress moeten worden beperkt. We hebben deze aspecten de afgelopen maanden uitvoerig besproken.

We kijken zeer uitgebreid naar de risico’s voor monetairbeleidstransmissie en financiële stabiliteit die zouden kunnen voortvloeien uit de omzetting van grote aantallen bankdeposito’s in het eurogebied in digitale euro.

Deposito’s vormen vandaag de dag de belangrijkste financieringsbron voor banken in het eurogebied.^[14] Indien niet goed ontworpen, kan een digitale euro leiden tot een excessieve uitstroom van deze deposito’s. Banken kunnen op deze uitstroom reageren door de afruil tussen financieringskosten en liquiditeitsrisico te beheersen.^[15] De aantrekkelijkheid van commerciële bankdeposito’s zal ook van invloed zijn op de mate van vervanging.

Ongewenste gevolgen van de uitgifte van een digitale euro voor het monetaire beleid, de financiële stabiliteit of de toewijzing van krediet aan de reële economie moeten echter van tevoren zo veel mogelijk worden beperkt door een goed ontwerp.

En het is inderdaad mogelijk een digitale euro te ontwerpen met effectieve instrumenten om te voorkomen dat deze als beleggingsvorm wordt gebruikt in plaats van alleen als betaalmiddel.

Een dergelijk instrument kan bijvoorbeeld bestaan uit kwantitatieve limieten voor individuele tegoeden.^[16] Een ander kan zijn dat het gebruik als beleggingsvorm wordt ontmoedigd door de vergoeding boven een bepaalde drempelwaarde aan te passen, waarbij voor grotere posities een minder aantrekkelijke of geen rente geldt.^[17]

Ons voornemen is om beide soorten instrumenten – limieten en gelaagde vergoedingen – te integreren in het ontwerp van een digitale euro. Dichter bij de mogelijke invoering van een digitale euro zullen we besluiten hoe we deze kunnen combineren en kalibreren om de financiële stabiliteit en onze monetairbeleidskoers en -transmissie te handhaven.^[18] Bij deze keuzes moet rekening worden gehouden met het op dat moment heersende economische en financiële klimaat.

Uit onze voorlopige analyses blijkt dat wanneer de totale hoeveelheid aangehouden digitale euro’s tussen de een tot anderhalf biljoen euro’s zou blijven, dit geen negatieve effecten zal hebben voor het financiële stelsel of het monetaire beleid. Dit bedrag is vergelijkbaar zijn met de huidige aangehouden bankbiljetten in omloop. Aangezien het eurogebied momenteel ongeveer 340 miljoen inwoners telt, zou dit ruimte bieden voor aanhoudingen van ongeveer 3.000 tot 4.000 digitale euro’s per hoofd van de bevolking.

Bij het opstellen van de eerste parameters om het bezit aan digitale euro voor beleggingsdoeleinden te beperken of te ontmoedigen, dient rekening te worden gehouden met twee ‘dynamische’ factoren. Ten eerste zullen burgers de nieuwe digitale munt geleidelijk in gebruik nemen; het zalwaarschijnlijk enkele jaren duren voordat een meerderheid de digitale euro gaat gebruiken. Ten tweede is het een overweging om bij het kalibreren van deze instrumenten het zekere voor het onzekere te nemen en vervolgens de waarden bij te stellen aan de hand van ervaringen en de mate van acceptatie van de digitale euro over tijd.

Tegelijkertijd zullen we bij het ontwerpen van deze instrumenten moeten streven naar eenvoud, zowel wat de technische implementatie als het gebruikersgemak betreft.^[19] We willen mensen een gemakkelijk te begrijpen en te gebruiken product bieden.

Bijdragen aan een efficiënt Europees monetair en betalingssysteem

Een brede toegankelijkheid en bruikbaarheid van publiek geld voor digitale retailbetalingen in het gehele eurogebied zou niet alleen bijdragen aan de instandhouding van de integriteit en stabiliteit van ons financieel stelsel. Het zou ook kunnen bijdragen aan een efficiënt monetair en betalingssysteem in Europa.

Een digitale euro zal een rol spelen in de versterking van de strategische autonomie en schokbestendigheid van de markt voor retailbetalingen in euro’s. Dit zou ons ook in staat kunnen stellen te reageren op mogelijke verstoringen in de stroom van eurobetalingen die voortvloeien uit de materialisatie van geopolitieke risico’s.

De uitgifte van een digitale euro zou de Europese soevereiniteit en stabiliteit op twee manieren ondersteunen: in de eerste plaats door bij te dragen aan de ontwikkeling van betalingsdiensten onder Europees zeggenschap; en ten tweede door het bevorderen van een veerkrachtig ecosysteem voor retailbetalingen in euro’s.

Wil de digitale euro dit doel bereiken, dan moeten private en publieke partijen samenwerken aan een echte pan-Europese digitale betaaloplossing. Denk terug aan de invoering van de chartale euro: de overgang was een gemeenschappelijke inspanning van zowel overheden als private partijen. Dat moeten we in het digitale tijdperk opnieuw nastreven.

Het is voorzien dat financiële intermediairs een sleutelrol zullen spelen bij de distributie van de digitale euro. Hun ervaring is voor ons van groot belang, met name op het gebied van onboarding van consumenten, anti-witwascontroles en consumentgerichte diensten.^[20]

Een digitale euro zal diensten en zakelijke mogelijkheden verbeteren, zodat dienstverleners hun portefeuille kunnen uitbreiden en nieuwe producten en diensten kunnen ontwikkelen rond een digitale euro ten behoeve van hun klanten. Tegen deze achtergrond hebben we onze gesprekken met banken en andere marktpartijen, waaronder consumentenvertegenwoordigers en winkeliers, geïntensiveerd. We zullen zorgvuldig luisteren naar hun visie.^[21]

Conclusie

Ik rond mijn verhaal af.

We ontwikkelen een digitale euro, die centralebankgeld bruikbaar maakt voor digitale betalingen, Europeanen een digitaal betaalmiddel biedt dat zij in het gehele eurogebied kunnen gebruiken voor hun dagelijkse betalingen en dat de maatschappelijke doelstellingen van Europa ondersteunt.

Digitaal geld uitgegeven door de centrale bank en beschikbaar voor iedereen zal voorzien in een monetair anker dat stabiliteit biedt voor de betaalmarkt, waardoor de combinatie van publiek en privaat geld, die ons tot nu toe goed heeft gediend, behouden blijft.

Bij de verspreiding van de digitale euro zullen intermediairs een sleutelrol spelen.

We streven ernaar om in een vroeg stadium mogelijke ongewenste gevolgen van de uitgifte van een digitale euro voor het monetaire beleid, de financiële stabiliteit en de krediettoedeling aan de reële economie aan te pakken.

Om te zorgen voor het benodigde regelgevend kader voor publieke en private vormen van geld in het digitale tijdperk is uw rol als medewetgever van essentieel belang. Van mijn kant zal ik u regelmatig blijven rapporteren bij de volgende stappen die wij zetten in onze onderzoeksfase.

Ik kijk uit naar onze discussie.